تلخی دهان | دلایل و درمان

تلخی دهان می‌تواند واکنشی عادی به خوردن غذاهای تند یا ترش‌مزه باشد. بااین‌حال، وقتی تلخی دهان مزمن می‌شود یا به طور ناگهانی رخ می‌دهد، می‌تواند به مشکلی نگران‌کننده تبدیل گردد.

چشایی یکی از حواس پیچیده است و عوامل مختلفی نظیر بهداشت دهان و دندان، خشکی دهان یا بارداری در آن دخیل هستند.

درمان تلخی مداوم دهان باید بر درمان مشکلاتی که باعث بروز تلخی در دهان شده‌اند تمرکز داشته باشد. در عین حال روش‌های خانگی آسانی وجود دارند که به مدیریت تلخی دهان و تسکین آن کمک می‌کنند.

در این مقاله به بررسی 13 دلیل تلخی دهان و همچنین روش‌های درمان این مشکل شایع می‌پردازیم.

نشانه‌ها و علائم

تغییر مزه دهان به شکل مزمن در علم پزشکی تحت عنوان dysgeusia یا اختلال چشایی شناخته می‌شود. این اختلال باعث می‌شود تا مزۀ ناخوشایندی برای مدتی طولانی و تا زمانی که علت آن درمان گردد، در دهان وجود داشته باشد.

افرادی که به این اختلال دچارند ممکن است مزۀ ناخوشایند را به‌طور مداوم تجربه کنند و توصیفشان از مزه به شرح زیر باشد:

• تلخ
• فلزی
• ترشیده یا فاسد
• شور

این مزه می‌تواند منحرف‌کننده باشد و حتی ممکن است چشیدن سایر غذاها یا نوشیدنی‌ها را مشکل کند. در مواردی حتی مسواک زدن هم باعث رفع تلخی دهان و مزه ناخوشایند نمی‌شود. همچنین احتمال تجربه علائم دیگر وجود دارد که این موضوع به علت بروز مزه ناخوشایند وابسته است.

دلایل تلخی دهان

بسیاری از دلایل تلخی دهان جدی نیستند، اما علائم آن‌ها می‌تواند باعث آزار فرد شده و ممکن است در رژیم غذایی روزانه یا میزان لذت بردن فرد از زندگی اختلال ایجاد کند.

شرایط زیر می‌توانند از علل تلخی دهان باشند:

خشکی دهان

خشکی دهان زمانی رخ می‌دهد که دهان به اندازه کافی بزاق تولید نکند. از آنجایی که بزاق به کاهش باکتری‌های دهان کمک می‌کند، کاهش سطح آن به معنی تداوم حیات باکتری‌ها است.

افرادی که به خشکی دهان دچارند، حس چسبندگی و خشکی در دهان خود را تجربه می‌کنند. خشکی دهان می‌تواند در عوامل مختلفی ریشه داشته باشد ازجمله مصرف دارو، اختلالاتی که از قبل وجود داشته‌اند یا مصرف تنباکو. گرفتگی بینی هم می‌تواند باعث خشکی دهان شود، چراکه تنفس از طریق دهان باعث خشک شدن دهان می‌شود.

افرادی که به طور مداوم خشکی دهان را تجربه می‌کنند باید برای تشخیص دقیق مشکل خود نزد پزشک بروند.

مشکلات دندان

غفلت از بهداشت دندان می‌تواند از علل تلخی دهان باشد و همچنین می‌تواند احتمال بروز کرم‌خوردگی، عفونت و بیماری لثه یا ژنژیویت را افزایش دهد.

با مسواک زدن و نخ دندان کشیدن به طور مرتب می‌توان از بسیاری از مشکلات دندانی شایع پیشگیری کرد. همچنین استفاده از مسواک مخصوص زبان ممکن است برای برخی از مردم مفید واقع شود.

استفاده از دهانشویه حاوی مواد ضدباکتریایی نیز ممکن است به از بین بردن مزه بد دهان کمک کند.

بارداری

مزه تلخی یا فلز در دهان یکی از مشکلات رایج در سه ماهه اول بارداری است.

هورمون‌های بدن در طول دوران بارداری دچار نوسان می‌شوند. این نوسان می‌تواند حواس انسان را تحت تاثیر قرار دهد که به بروز برخی هوس‌های غذایی منجر می‌گردد و همچنین باعث می‌شود که برخی از غذاها یا بوها بد به نظر برسند.

همچنین بسیاری از زنان باردار مزه فلز، تلخ یا قلعی را تجربه می‌کنند. این طعم می‌تواند آزاردهنده باشد، اما معمولاً در اواخر دوران باداری یا بعد از زایمان برطرف می‌شود.

سندرم دهان سوزان

سندرم دهان سوزان عارضه‌ای است که باعث حس سوزش در دهان می‌شود. این حس سوزش می‌تواند در افراد مختلف متفاوت باشد، اما بسیاری از مردم آن را شبیه به مزه فلفل تند توصیف می‌کنند. بعلاوه، برخی از مردم ممکن است طعمی تلخ یا ترشیده را در دهان خود تجربه کنند.

علائم سندرم دهان سوزان ممکن است به طور گهگاه بروز کنند، اما احتمال مزمن شدن و باقی ماندن آن‌ها برای طولانی‌مدت وجود دارد.

برخی از افرادی که به این سندرم دچارند ممکن است برای خوردن یا نوشیدن با دشواری مواجه شوند، در حالی که سایر افراد ممکن است با خوردن یا نوشیدن تسکین یابند.

یائسگی

زنانی که در دوران یائسگی هستند ممکن است تلخی دهان را تجربه کنند. این تلخی می‌تواند ناشی از سطح پایین استروژن در بدن باشد که می‌تواند به بروز یک عارضه ثانویه نظیر سندم دهان سوزان بینجامد. تلخی دهان همچنین می‌تواند ناشی از خشکی دهان مزمن باشد.

بازگشت اسید به مری

ممکن است مزه تلخی که در دهانتان تجربه می‌کنید ناشی از بازگشت اسید به مری (GERD) باشد.

این مشکل که تحت عنوان ترشی معده نیز شناخته می‌شود زمانی رخ می‌دهد که ماهیچه یا همکشِ موجود در بالای معده ضعیف شود و اجازه دهد که اسید یا صفرا بالا آمده و وارد لوله غذا (مری) گردد.

ترشی معده معمولاً مری را اذیت می‌کند و باعث بروز حس سوزش در قفسه سینه یا معده می‌شود. این عارضه همچنین می‌تواند بوی بد با تلخی را در دهان ایجاد کند که ممکن است در کنار سایر علائم به طور مداوم وجود داشته باشد.

برفک دهان

برفک دهان نوعی عفونت قارچی است که در دهان بروز می‌کند و معمولاً باعث می‌شود تا لکه‌های سفید رنگ بر روی زبان، دهان یا گلو پدیدار شوند. این عارضه همچنین می‌تواند علت تلخی دهان یا مزه بدی باشد که ممکن است تا زمان درمان عفونت باقی بماند.

سندرم دانه کاج

خوردن دانه‌های کاج در برخی از افراد باعث بروز تلخی دهان یا مزه فلز در دهان می‌شود. این مشکل معمولاً 1 تا 3 روز بعد از خوردن دانه‌های کاخ رخ می‌دهد. این سندرم علائم دیگری ندارد و بعد از گذشت چند هفته برطرف می‌شود.

آسیب عصبی

همانند سایر حواس انسان، گیرنده‌های چشایی به طور مستقیم به عصب‌های مغز متصل هستند. آسیب دیدن این عصب‌ها می‌تواند باعث بروز تغییراتی در حس چشایی شود.

ضربه مغزی می‌تواند از علل آسیب عصبی باشد. سایر دلایل آسیب عصبی عبارت‌اند از:

• صرع
• بیماری ام اس
• تومور مغزی
• فلج بل
• زوال عقل

داروها و مکمل‌های خوراکی

مصرف برخی از داروها و مکمل‌ها می‌تواند باعث بروز تلخی دهان در برخی از افراد شود، چراکه بعضی از داروها طعم تلخی داشته یا مواد شیمیایی موجود در آن‌ها به داخل بزاق می‌رود.

برای اینکه تشخیص دهید تلخی دهانتان ناشی از مصرف دارو است یا نه، با پزشک خود مشورت کنید.

داروهایی که ممکن است باعث تلخی دهان شوند عبارت‌اند از:

• برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها
• برخی از داروهای قلب و عروق
• ویتامین‌هایی که حاوی مواد معدنی یا فلزها هستند نظیر مس، آهن یا روی
• داروهای حاوی لیتیوم

بیماری‌ها

برخی از بیماری‌ها ازجمله عفونت‌های سینوسی یا سرما‌خوردگی‌ می‌توانند با تلخی دهان همراه باشند.

در دوران ابتلا به این بیماری‌ها، بدن پروتئین‌های ضدالتهابی را برای شکار سلول‌های مضر به نواحی مورد نظر ارسال می‌کند. این پروتئین‌ها ممکن است زبان و گیرنده‌های چشایی را تحت تاثیر قرار داده و باعث شوند که فرد تلخی دهان را تجربه کند.

درمان سرطان

فردی که تحت درمان سرطان است ممکن است هنگام خوردن یا نوشیدن طعم ناخوشایندی را در دهان خود تجربه کند.

شیمی درمانی و پرتو درمانی ممکن است گیرنده‌های چشایی در برخی از افراد را تحت تاثیر قرار دهند که این می‌تواند باعث شود تا ساده‌ترین مواد غذایی مانند نان یا حتی آب طعمی تلخ یا ناخوشایند داشته باشند.

درمان تلخی دهان

درمان تلخی دهان باید به گونه‌ای باشد که علت آن را هدف قرار دهد. پزشک معمولاً با پرسیدن سوالاتی درباره علائم بیمار و همچنین بررسی داروهای مصرفی او و انجام آزمایشات می‌تواند علت تلخی دهان را تشخیص دهد. بعد از تشخیص دقیق پزشک می‌تواند برنامه درمانی مناسب را برای بیمار تنظیم کند.

درمان‌های خانگی ممکن است به تسکین موقتی علائم کمک کنند، اما برای تمام افراد مناسب نیستند.

برخی از درمان‌های خانگی که ممکن است برای کاهش تلخی دهان مفید واقع شوند عبارت‌اند از:

• رعایت بهداشت دهان: مسواک زدن، کشیدن نخ دندان و استفاده از دهانشویه ضد باکتری.
• جویدن آدامس بدون شکر برای حفظ تحرک بزاق در دهان.
• دوری از عوامل خطرِ بازگشت اسید به مری مانند غذاهای چرب یا تند و کاهش یا حذف کردن مصرف تنباکو و الکل
• شستن دهان با ترکیب جوش شیرین (یک قاشق چایخوری) و آب (یک لیوان)