سندرم کوشینگ چیست و چه علائمی دارد؟
سندرم کوشینگ زمانی رخ می‌دهد که سطوح هورمون کورتیزول در بدن به‌طور غیرعادی بالا باشند. بالا بودن سطوح این هورمون می‌تواند دلایلی مختلفی داشته باشد. شایع‌ترین علت، مصرف بیش از حد داروهای کورتیکواستروئید است.
ممکن است پزشک‌تان برای رفع این مشکل انجام چندین آزمایش مختلف و روش‌های درمانی را توصیه کند. در اغلب موارد، مصرف دارو می‌تواند به مدیریت سطوح کورتیزول کمک کند.
علائم سندرم کوشینگ
رایج‌ترین علائم این بیماری عبارتند از:
- افزایش وزن
- چاقی
- رسوب چربی، به‌ویژه در قسمت میانی بدن، صورت (باعث می‌شود تا صورت گرد شود) و بین شانه‌ها و قسمت بالایی کمر (باعث بروز قوز بوفالو می‌شود)
- ترک‌های پوستی بنفش‌رنگ بر روی سینه‌ها، بازوها، شکم و ران‌ها
- پوست نازک که به‌راحتی کبود می‌شود
- صدمات پوستی که دیر خوب می‌شوند
- آکنه
- خستگی
- ضعف عضلانی
- عدم تحمل گلوکز
- افزایش عطش
- افزایش دفعات دفع ادرار
- از دست رفتن استخوان
- فشار خون بالا
- سردرد
- نقص عملکرد شناختی
- اضطراب
- زودرنجی
- افسردگی
- افزایش دفعات بروز عفونت
زنان ممکن است افزایش موی بدن و صورت و همچنین فقدان قاعدگی یا قاعدگی نامنظم را تجربه کنند.
مردان ممکن است با علائم زیر مواجه شوند:
- اختلال نعوظ
- از بین رفتن میل جنسی
- کاهش قدرت باروری
کودکانی که به این سندرم دچار هستند عموما چاق بوده و سرعت رشد آهسته‌تری دارند.
دلایل سندرم کوشینگ
کورتیزول توسط غدد آدرنال تولید می‌شود. این هورمون در عملکردهای مختلف بدن نقش دارد که عبارتند از:
- تنظیم فشارخون و سیستم قلبی-عروقی
- کاهش واکنش التهابی دستگاه ایمنی بدن
- تبدیل کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و پروتئین‌ها به انرژی
- متعادل کردن اثرات انسولین
- واکنش نشان دادن به استرس
ممکن است بدن‌تان به دلایل گوناگونی سطوح بالایی از کورتیزول را تولید کند:
- استرس بالا، ازجمله استرس مربوط به یک بیماری حاد، جراحی، صدمه یا بارداری (به‌ویژه در سه ماهه آخر)
- تمرینات ورزشی
- سوءتغذیه
- اعتیاد به الکل (الکلیسم)
- افسردگی، اختلالات پانیک یا سطوح بالای استرس عاطفی
شایع‌ترین علت سندرم کوشینگ مصرف درازمدتِ داروهای کورتیکواستروئید نظیر پردنيزون در دوزهای بالا است. پزشکان می‌توانند برای جلوگیری از پس‌زدنِ عضو پیوند زده شده به بدن این دارو را تجویز کنند. پزشکان همچنین از این دارو برای درمان بیماری‌های التهابی نظیر لوپوس و آرتریت استفاده می‌کنند. دوزهای بالای استروئیدهای تزریقی برای درمان کمر درد نیز می‌توانند باعث بروز سندرم کوشنیگ شوند.
دوز پایینِ استروئیدهای استنشاقی، مانند استروئیدهایی که برای آسم استفاده می‌شوند، یا کرم‌هایی که برای اگزما تجویز می‌شوند، معمولا در حدی نیستند که به بروز این سندرم بی‌انجامند.
سایر دلایل از این قرارند:
- تومور غده هیپوفیز که در این وضعیت غده هیپوفیز هورمون آدرنوکورتیکوتروپین را بیش از حد آزاد می‌کند که به آن بیماری کوشینگ نیز می‌گویند
- سندرم اکتوپیک ACTH که باعث بروز تومور می‌شود که معمولا در ریه، لوزالمعده، تیروئید یا غده تیموس پدیدار می‌گردند
- نابه‌هنجاری غده آدرنال یا تومور
سندرم کوشینگ خانوادگی هم یکی دیگر از دلایل است. این سندرم معمولا ارثی نیست، اما ممکن است بدن فرد یک استعداد ارثی برای ایجاد تومورهای غدد درون‌ریز داشته باشد.
تشخیص
همانطور که اشاره شد، سندرم کوشینگ می‌تواند دلایل فراوان و مختلفی داشته باشد. تشخیص این سندرم براساس بررسی سطوح غیرعادی کورتیزول در بدن است. پزشک شما ابتدا یک معاینۀ جسمانی را انجام می‌دهد و سابقۀ پزشکی و علائم‌تان را بررسی می‌کند. همچنین ممکن است پزشک انجام تست‌های آزمایشگاهی را تجویز کند که عبارتند از:
- آزمایش 24 ساعته کورتیزول آزاد در ادرار
- اندازه‌گیری کورتیزول بزاقی در آخر شب و کورتیزول پلاسما در نیمه‌شب
- تست فرونشانی دگزامتازون با دوز پایین
بعد از تشخیص این بیماری، پزشک باید علت تولید بیش از حد کورتیزول را مشخص کند. آزمایشاتی که به تشخیص علت این سندرم کمک می‌کنند عبارتند از تست تحریک هورمون آزادکننده کورتیکوتروپین و تست فرونشانی دگزامتازون با دوز بالا. همچنین ممکن است پزشک‌تان از آزمایشات تصویربرداری نظیر سی‌تی اسکن و ام‌آر‌آی استفاده کند.
درمان سندرم کوشینگ
درمان این سندرم به علت آن بستگی دارد. ممکن است پزشک برای کمک به درمان این بیماری دارو تجویز کند. برخی از داروها تولید کورتیزول در غدد آدرنال را کاهش داده یا تولید ACTH در غده هیپوفیز را کاهش می‌دهند. سایر داروها اثر کورتیزول بر روی بافت‌ها را مسدود می‌کنند.
در صورت مصرف داروهای کورتیکواستروئید، تغییر در داروی مصرفی یا دوز آن ممکن است ضروری باشد. هرگز به‌طور سرخود دوز مصرفی را تغییر ندهید. برای انجام اینکار حتما باید براساس دستورالعمل پزشک اقدام کنید.
تومورها می‌تواند بدخیم (سرطانی)، یا خوش‌خیم (غیرسرطانی) باشند. برای خارج کردن تومور ممکن است انجام جراحی ضروری باشد. همچنین ممکن است پزشک‌تان انجام پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی را توصیه کند.
عوارض جانبی احتمالی
اگر برای درمان سندرم کوشینگ اقدام نکنید، ممکن است این بیماری به موارد زیر ختم گردد:
- از دست رفتن استخوان
- شکستگی‌های استخوان
- از دست رفته ماهیچه و ضعف عضلانی
- فشارخون بالا
- دیابت نوع 2
- عفونت‌ها
- بزرگ شدن تومور هیپوفیز
- سنگ‌های کلیه
سندرم کوشینگِ ناشی از تومورهای هیپوفیز می‌تواند در تولید سایر هورمون‌ها در بدن تداخل ایجاد کند.
دورنمای بیماری
هرچه زودتر درمان را آغاز کنید، نتیجۀ بهتری خواهید گرفت. ذکر این نکته بسیار مهم است که دورنمای این بیماری در هر فرد به علت مشخص بیماری و درمانی که دریافت می‌کنید بستگی دارد.
بهبودی علائم ممکن است زمانبر باشد. حتما از پزشک‌تان بخواهید که رهنمودهای سالم غذایی را در اختیارتان قرار دهد. همچنین به‌طور منظم با پزشک خود دیدار داشته باشید و به آرامی سطح فعالیت جسمانی‌تان را افزایش دهید.
گروه‌های حمایتی نیز می‌توانند به شما در مبارزه با سندرم کوشینگ کمک کنند. بیمارستان محلی یا پزشک‌تان می‌توانند اطلاعات مفید و ضروری را دربارۀ این گروه‌ها در اختیارتان قرار دهند.
