شوک درمانی | فواید، انواع و عوارض جانبی
الکتروشوک درمانی یا درمان با ضربه الکتریکی تشنجآور (ECT) که در زبان عامیانه با عبارت شوک درمانی شناخته میشود، نوعی روش درمانی است که برای بهبود برخی از بیماریهای روانی مورد استفاده قرار میگیرد. در این روش جریانهای برق به داخل مغز ارسال شده و باعث بروز تشنجی خفیف در بیمار میشوند.
پژوهشها نشان دادهاند که شوک درمانی برای کمک به بهبود افسردگی بالینی موثر است. این روش عمدتاً برای افرادی مورد استفاده قرار میگیرد که مصرف دارو یا گفتاردرمانی برایشان موثر نیست.
تاریخچه شوک درمانی
شوک درمانی گذشتهای متنوع دارد. این روش درمانی برای اولین بار در دهۀ 1930 میلادی معرفی شد. در موارد اولیه، استفاده از شوک درمـانی باعث بروز شکستگی استخوان و صدمات مشابه در بیماران میشد.
در آن زمان داروهای شلکننده عضلات در دسترس نبودند تا تشنجهای شدیدِ ناشی از ECT را کنترل کنند. به همین دلیل، شوک درمانی بهعنوان یکی از بحثبرانگیزترین روشهای درمانی در روانپزشکی مدرن شناخته میشود.
امروزه انجمن پزشکی آمریکا (AMA) و موسسه ملی سلامت روان آمریکا (NIMH) از این روش درمانی حمایت و آن را پیشنهاد میکنند.
کاربرد شوک درمانی چیست؟
درمان با ضربه الکتریکی تشنجآور عمدتاً بهعنوان آخرین گزینۀ درمانی برای مشکلات زیر مورد استفاده قرار میگیرد:
اختلال دوقطبی
از ویژگیهای اصلی اختلال دوقطبی میتوان به دورههای انرژی و خوشحالی شدید (شیدایی یا مانیا) اشاره کرد که بعد از به پایان رسیدن با افسردگی شدید همراه هستند.
اختلال افسردگی عمده
این اختلال از بیماریهای روانی شایع است. افرادی که به اختلال افسردگی عمده دچارند در بسیاری از مواقع اندوه و ناراحتی را تجربه میکنند. این افراد همچنین شاید از فعالیتهایی که زمانی از آن لذت میبردهاند دیگر لذت نبرند.
اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی یا روانگسیختگی نوعی بیماری روانی است که معمولاً با علائم زیر همراه است:
- بدبینی (پارانویا)
- توهم
- هذیان
انواع
شوک درمانی دو نوع اصلی دارد:
- یکجانبه
- دوجانبه
در روش دوجانبه الکترودها بر روی دو سمت سر قرار میگیرند. در این روش جریان برق سراسر مغز را تحت تاثیر قرار میدهد.
در روش یکجانبه یک الکترود بر بالای سر و یک الکترود دیگر بر روی گیجگاه سمت راست قرار داده میشود. این روش تنها سمت راست مغز را تحت تاثیر قرار میدهد.
برخی از بیمارستانها از پالسهای ultra-brief در شوک درمانی استفاده میکنند. این پالسها کمتر از نیم میلیثانیه دوام دارند. دوام پالسهای معمولی و استاندارد یک میلیثانیه میباشد. این باور وجود دارد که هرچه دوام پالسها کمتر باشد، احتمال از دست رفتن حافظه (فراموشی) کاهش مییابد.
چه انتظاری داشته باشیم؟
برای آماده شدن قبل از انجام ECT باید برای مدت مشخصی غذا و نوشیدنی مصرف نکنید. همچنین ممکن است نیاز باشد تا برخی از داروهای خود را تغییر دهید. پزشک تمام اطلاعات لازم در این زمینه را در اختیارتان قرار خواهد داد.
در روز انجام شوک درمانی پزشک به بیمار داروی بیهوشی عمومی و شلکننده عضلات میدهد. این داروها به پیشگیری از تشنجهای مرتبط با فعالیت تشنجی کمک میکنند. قبل از شروع شوک درمـانی بیمار به خواب فرو میرود و بعد از به هوش آمدن آن را به یاد نخواهد آورد.
پزشک دو الکترود را بر روی پوست سر بیمار قرار میدهد. سپس یک جریان برقی بین این الکترودها برقرار میشود. این جریان باعث بروز یک تشنج مغزی میشود و تغییری موقتی را در فعالیت الکتریکی مغز به وجود میآورد. این تشنج بین 30 تا 60 ثانیه به طول میانجامد.
در طول فرآیند الکتروشوک درمانی ریتم قلب و فشارخون تحت نظارت پزشک هستند. بعد از انجام این عمل – همانند عملهای سرپایی – بیمار میتواند به خانه برود.
اغلب بیماران فواید این روش را با انجام 8 تا 12 جلسه شوک درمانی و در طول 3 تا 6 هفته تجربه میکنند. برخی از بیماران نیاز دارند که هر ماه یکبار این عمل را انجام دهند. از طرفی سایر افراد ممکن است برنامه درمانی متفاوتی داشته باشند.
الکتروشوک درمانی چقدر موثر است؟
دکتر هاوارد ویکس از کلینیک درمانی اختلالات خلقی مقاوم در دانشگاه یوتا میگوید که شوک درمانی در موضوع بهبود وضعیت بیماران نرخ موفقیت 70 تا 90 درصدی دارد. این نرخ موفقیت در بیمارانی که دارو مصرف دارند 50 تا 60 درصد است.
علت اثرگذاری بالای ECT هنوز مشخص نیست. برخی از محققان باور دارند که این روش به اصلاح عدم تعادل سیستم پیامرسان شیمیایی مغز کمک میکند. یک نظریه دیگر این است که تشنج ایجاد شده توسط جریان برق مغز را تنظیم مجدد (ریست) میکند.
فواید شوک درمانی و مقایسه آن با سایر روشها
وقتی داروها یا رواندرمانی موثر نیستند، شوک درمـانی میتواند برای بسیاری از بیماران موثر واقع شود. عوارض جانبی این روش معمولاً کمتر از داروها میباشد.
ECT به سرعت علائم روانی را تسکین میدهد. انجام شوک درمـانی برای یک یا دو جلسه ممکن است افسردگی یا شیدایی را برطرف کند؛ درحالیکه اثرگذاری بسیاری از داروها تا چند هفته طول میکشد. بنابراین، شوک درمانی میتواند برای افراد زیر بسیار مفید باشد:
- کسانی که قصد خودکشی دارند
- افراد روانپریش
- افرادی که جنون دارند
بااینوجود، برای حفظ فواید ECT برخی از افراد به انجام مداوم شوک درمـانی یا مصرف دارو نیاز دارند. به منظور تنظیم برنامه درمانی مناسب، پزشک باید وضعیت بیمار را به دقت زیر نظر داشته باشد.
عوارض جانبی شوک درمانی
عوارض جانبی الکتروشوک درمانی شایع نبوده و معمولاً خفیف هستند. این عوارض عبارتاند از:
- سردرد یا درد عضلانی تا چند ساعت بعد از انجام شوک درمانی
- حس گیجی که سریعاً بعد از انجام ECT رخ میدهد
- حالت تهوع که اغلب سریعاً بعد از انجام شوک درمـانی رخ میدهد
- فراموشی کوتاهمدت یا درازمدت
- ضربان قلب نامنظم که از عوارض جانبی نادر است
شوک درمانی میتواند کشنده باشد، اما مرگ ناشی از انجام این روش درمانی بسیار نادر است. از هر 10 هزار نفری که ECT را انجام میدهند، یک نفر میمیرد.
سلام من تقریبا یکماه از شوک درمانیم میگذره ولی سردردهایی دارم که همیشه باهام هست.ایا این عوارض شوک هست،؟چون قبلا نداشتم