نوسان فشار خون چیست و چه دلایلی دارد؟
فشار خون اساساً باید ثابت باشد. اگر فشار خونتان به‌طور مداوم نوسان شدید دارد، ممکن است ریشه در مشکلات دیگری داشته باشد. تغییرِ خفیفِ فشار خون در طول روز امری طبیعی است، اما نوسان فشار خون شدید باید مورد نظارت قرار گرفته و مدیریت شود. درمان‌های خانگی، تغییرات در سبک زندگی و مصرف برخی از داروها می‌تواند به تنظیم فشار خون کمک کند. بررسی منظم فشار خون بسیار مهم است، چراکه می‌تواند نکات زیادی را دربارۀ سلامت فرد نشان دهد.
دلایل نوسان فشار خون
در ادامۀ این مطلب به بررسی عواملی می‌پردازیم که می‌توانند علت نوسانِ خطرناکِ فشار خون باشند.
پرفشاری خون روپوش سفید
این عبارت به فشار خون بالایی گفته می‌شود که در مطب پزشک رخ می‌دهد و معمولاً با نگرانی بیمار دربارۀ ملاقات با پزشک در ارتباط است.
مطالعه‌ای که در سال 2013 انجام شد نشان می‌دهد که افراد دچار به پرفشاری خون روپوش سفید باید برای بررسی عوامل خطر بیماری قلبی تحت نظارت باشند، مخصوصاً اگر قند خون آن‌ها غیرعادی باشد.
پرفشاری خون روپوش سفید لزوماً به‌اندازۀ فشار خون بالای ثابت خطرناک و نگران‌کننده نیست.
نتایج فراتحلیلی که در سال 2016 در مجلۀ Journal of Hypertension منتشر شد نشان می‌دهد که افراد دچار به پرفشاری خون روپوش سفید در مقایسه با افرادی که فشار خون بالای ثابت دارند، کمتر در خطر بروز بیماری قلبی هستند و دورنمای وضعیتشان نیز بهتر است.
دارو
برخی از داروها می‌توانند به‌طور موقت فشار خون را کاهش دهند؛ ازجمله:
- داروهای ادرارآور
- مسدودکننده‌های بتا و سایر داروهای قلب
- داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای
- داروهای فشار خون بالا، مخصوصاً اگر دوز آن‌ها بالا باشد
- داروهای بیماری پارکینسون
- داروهای اختلال نعوظ، مخصوصاً اگر با نیتروگلیسیرین مصرف شوند
ناراحتی، اضطراب و استرس
احساسات شدید، به‌خصوص استرس و اضطراب، می‌توانند باعث افزایش فشار خون شوند. این افزایش درواقع واکنش طبیعی بدن به یک رویداد استرس‌زا است و فشار خون بعد از آرام شدن فرد به حالت عادی برمی‌گردد.
بااین‌وجود، استرس درازمدت و اضطراب درمان‌نشده می‌توانند اثرات مضر و دائمی بر فشار خون و سلامت کلی داشته باشند.
دمای هوا
قرار گرفتن در یک اتاق گرم یا حمام آب داغ می‌تواند باعث کاهش موقتی فشار خون شود. این کاهش فشار معمولاً جای نگرانی نیست؛ البته تا زمانی که فشار خون بیش‌ازحد پایین نیاید.
علائم افت فشار خون شدید و خطرناک عبارت‌اند از سرگیجه، حالت تهوع و غش کردن.
مواد مخدر
کوکائین و متامفتامین می‌توانند باعث افزایش شدید فشار خون شوند.
عوامل خطر
عوامل زیر ممکن است در افزایش خطر نوسان فشار خون نقش داشته باشند:
- برنامۀ کاری نامنظم، به‌خصوص در افرادی که در نوبت شب کار می‌کنند
- استعمال سیگار و تنباکو
- استرس زیاد
- اضطراب
- استفادۀ نادرست از داروی فشار خون
- تجویز نادرست یا دوز نامناسب داروی فشار خون
- آپنه خواب انسدادی
- بیماری کلیه
- دیابت و مشکلات قند خون
- مشکلات تیروئید
- بیماری قلبی
- بیماری‌هایی که سیستم عصبی را درگیر می‌کنند
درمان نوسان فشار خون
قبل از هر چیز این پزشک است که علت نوسان فشار خون را تشخیص می‌دهد. پزشک دربارۀ سابقۀ پزشکی بیمار سؤالاتی می‌پرسد و دربارۀ سبک زندگی و داروهای مصرفی با او صحبت می‌کند. همچنین ممکن است پزشک آزمایش‌هایی را برای بیمار تجویز کند.
مصرف دارو می‌تواند فشار خون را کاهش دهد و از نوسانات خطرناک جلوگیری کند. همچنین ممکن است بیمار بتواند این اهداف را از طریق ایجاد تغییراتی در سبک زندگی به دست آورد.
مراجعه منظم و مداوم به پزشک به بیمار کمک می‌کند تا از متعادل بودن فشار خون خود اطمینان حاصل کند و مطمئن شود که داروهای مصرفی‌اش عوارض جانبی ناخوشایند ندارند.
درمان‌های خانگی و تغییرات سبک زندگی
اقدامات زیر می‌توانند به مهار نوسان فشار خون و متعادل‌سازی آن کمک کنند:
- ترک سیگار: استعمال سیگار به عروق آسیب می‌رساند و باعث افزایش فشار خون می‌شود.
- مصرف بیشتر میوه، سبزی، غلات درسته و پروتئین بدون چربی: شکر و غذاهای فرآوری‌شده را کاهش داده یا آن‌ها را به‌طور کامل از رژیم غذایی خود حذف کنید.
- ورزش منظم: انجمن قلب آمریکا انجام تمرینات متعادل تا شدید نظیر پیاده‌روی سریع را توصیه می‌کند. این انجمن پیشنهاد می‌کند که روزانه 30 دقیقه و حداقل 5 روز در هفته این فعالیت‌ها را انجام دهید.
- محدود کردن مصرف الکل: زنان نباید بیش از یک نوشیدنی الکلی در روز مصرف کنند. این میزان برای مردان دو نوشیدنی است. مصرف بیشتر از این حد می‌تواند باعث افزایش فشار خون شود.
- روش‌های سالم برای کاهش استرس: دارو، تمرینات تنفس عمیق، خیال‌پردازی هدایت‌شده (guided imagery) و سایر تکنیک‌های مدیریت استرس می‌توانند به پیشگیری از افزایش خون ناگهانی کمک کنند.
- کاهش مصرف سدیم: غذاهای پرنمک می‌توانند فشار خون را به‌شدت افزایش دهند.
- کاهش مصرف کافئین: نوشیدنی‌های کافئین‌دار می‌توانند به‌طور موقت باعث افزایش ناگهانی فشار خون شوند و ممکن است اضطراب را وخیم‌تر کنند.
بهترین کار این است که برای یافتن روش‌های درمانی مناسب با پزشک مشورت کنید.
عوارض نوسان فشار خون
نوسان فشار خون مداوم می‌تواند این خطرات را افزایش دهد:
- حمله قلبی
- سکته مغزی
- نارسایی قلبی
- بیماری کلیه یا نارسایی کلیه
- نابینایی
- نقص جنسی
- بیماری سرخرگ محیطی
مطالعه‌ای در سال 2015 نشان داده است که افراد مبتلا به فشار خون که بین دیدارهای خود با پزشک نوسان فشار خون شدید را تجربه می‌کنند، بیشتر در خطر تجربۀ حمله قلبی، سکته مغزی و نارسایی قلبی هستند.
پژوهش منتشرشده در مجلۀ The BMJ نشان می‌دهد که تغییرپذیری بالا در فشار خون باعث می‌شود که فرد به‌اندازۀ یکسان در معرض خطر مشکلات قلبی ناشی از کلسترول بالا باشد.
مطالعه‌ای در سال 2017 نشان داده است سالمندانی که روزانه نوسان فشار خون دارند بیشتر در خطر ابتلا به زوال عقل هستند. این نتایج با یافته‌های مطالعه‌ای در سال 2016 شباهت دارند. این مطالعه نشان داده بود که بین تغییرپذیری بالا در فشار خون و زوال توانایی شناختی و حافظه ارتباطی وجود دارد.
پیشگیری
انتخاب‌های سالم و صحیح در زندگی – و در برخی موارد انتخاب درست دارو – می‌تواند به درمان نوسان فشار خون بیانجامد. حتماً به‌طور منظم به پزشک مراجعه کرده و فشار خونتان را زیر نظر داشته باشید و برای درمان علت آن اقدام کنید.
خلاصۀ کلام
اگرچه نوسان فشار خون می‌تواند خطرناک باشد، اما می‌توان با مصرف دارو و ایجاد تغییر در سبک زندگی آن را مدیریت کرد.
بعدازاینکه پزشک علت نوسان فشار خون را تشخیص داد، برای تنظیم یک برنامۀ درمانی به شما کمک خواهد کرد. فراموش نکنید که باید فشار خونتان را به‌طور منظم بررسی کنید.
توصیه‌های پزشکتان را دنبال کرده و طبق دستور او داروها را مصرف کنید.