مواد غذایی حساسیت زا کدامند؟
وقتی دستگاه ایمنی بدنتان به‌طور غیرعادی به یک غذا یا نوشیدنی واکنش نشان می‌دهد، به آن حساسیت غذایی می‌گویند. به گزارش موسسۀ پژوهش و آموزش حساسیت‌های غذایی (FARE)، تخمین زده می‌شود که ۱۵ میلیون آمریکایی حساسیت غذایی دارند. کودکان بیشتر مستعد تجربۀ حساسیت‌های غذایی هستند. تقریباً از هر ۱۳ کودک در ایالات‌متحده، ۱ نفر به حساسیت غذایی دچار است. در این مقاله به معرفی رایج‌ترین مواد غذایی حساسیت زا می‌پردازیم.
مواد غذایی حساسیت زا
حساسیت غذایی ممکن است پوست، دستگاه گوارش یا دستگاه‌های تنفسی و قلبی-عروقی را تحت تأثیر قرار دهد. بسیاری از غذاها می‌توانند حساسیت‌زا باشند، اما احتمال برانگیختگی یک واکنش آلرژیک با مصرف برخی از مواد غذایی بیشتر است.
به گزارش FARE، حدود ۹۰ درصد از موارد حساسیت‌های غذایی ناشی از مصرف مواد غذایی زیر هستند:
- شیر گاو
- تخممرغ
- بادام زمینی
- ماهی
- صدف‌ماهی
- مغزهای خوراکی؛ مانند بادام هندی یا گردو
- گندم
- سویا
علائم حساسیت‌های غذایی
علائم حساسیت‌های غذایی می‌توانند خفیف تا شدید باشند. این علائم ممکن است به‌طور ناگهانی بروز کرده یا در طول چندین ساعت پدیدار شوند.
دستگاه ایمنی یک فرد ممکن است به مقادیر کمی از مادۀ حساسیت‌زا واکنش نشان دهد. بنابراین، حساسیت‌های غذایی می‌توانند به‌طور ویژه خطرناک بوده و زندگی فرد را تهدید کنند، به‌خصوص اگر واکنش آلرژیک تنفس او را تحت تأثیر قرار دهند. ازآنجایی‌که که حساسیت‌های غذایی می‌توانند تنفس را هدف قرار دهند، افرادی که آسم دارند بیشتر درخطر تجربۀ واکنش آلرژیکِ کُشَنده بعد از خوردن غذاهای حساسیت زا هستند.
علائم خفیف مرتبط با حساسیت غذایی ممکن است موارد زیر را شامل شوند:
- عطسه کردن
- گرفتگی یا آبریزش بینی
- آبریزش و خارش چشم‌ها
- ورم کردن
- راش
- گرفتگی‌های معده
- اسهال
علائم واکنش آلرژیک شدید (آنافیلاکسی) عبارت‌اند از:
- دشواری در تنفس؛ ازجمله خس‌خس کردن
- ورم لب‌ها، زبان یا گلو
- کهیر زدن (راش پوستی برآمده، خارش‌دار و لکه‌مانند)
- سرگیجه یا ازحال‌رفتن
- حالت تهوع یا استفراغ کردن
حساسیت به شیر
شیر یکی از غذاهای حساسیت زا است. حساسیت به شیر بیش از سایر حساسیت‌های غذایی مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است. حساسیت به شیر نوعی واکنش به پروتئین آب‌پنیر (وی) یا کازئین است؛ پروتئین‌هایی که در شیر گاو وجود دارند. این حساسیت با عدم تحمل لاکتوز یکسان نیست.
کودکانی که به شیر حساسیت دارند بیشتر درخطر دچار شدن به سایر واکنش‌های آلرژیکِ غذایی هستند؛ ازجمله تخممرغ، سویا و بادام زمینی. اغلب کودکانی که حساسیت شیر دارند به یک یا تعداد بیشتری از سایر بیماری‌های اتوپیک دچار می‌شوند؛ مانند آسم، رینیت آلرژیک، یا اگزما.
حساسیت به تخممرغ
حساسیت به تخممرغ عمدتاً در کودکان رخ می‌دهد و معمولاً در سنین کودکی تا نوجوانی برطرف می‌گردد. بااین‌حال، برخی از مردم ممکن است حساسیت به تخممرغ را تا پایان عمر خود تجربه کنند.
یک فرد ممکن است به‌نوعی پروتئین خاص در زرده یا سفیدۀ تخممرغ حساسیت داشته باشد. فردی که به زردۀ تخممرغ حساسیت دارد ممکن است بتواند سفیدۀ تخممرغ را تحمل کند؛ و همنیطور بالعکس. برخی از مردم به هردو – زرده و سفیده – حساس هستند.
حساسیت به بادام زمینی
بسیار کم پیش می‌آید که کودکانی که به بادام زمینی حساس هستند، با گذشت زمان از دست آن رهایی یابند. درنتیجه، حساسیت به بادام زمینی معمولاً اختلالی مادام‌العمر است. به همین دلیل، حساسیت به بادام زمینی به‌طور مشخص جدی در نظر گرفته می‌شود. قرار گرفتن در معرض بادام زمینی به‌طور تصادفی می‌تواند در هر زمانی از زندگی فرد رخ بدهد.
حساسیت به بادام زمینی ممکن است به آنافیلاکسی منجر گردد؛ اگرچه این اتفاق نادر است. این واکنش آلرژیک شدید بوده و می‌تواند تنفس را محدود کرده، یا باعث ایست قلبی شود. آنافیلاکسی نیازمندِ مراقبت پزشکی فوری است که از طریق تزریق اپینفرین (EpiPen) انجام می‌شود. بعد از تزریق، باید به مدت چندین ساعت تحت نظارت باشید تا اطمینان حاصل شود که علائم حساسیت بازنمی‌گردند.
سایر حساسیت‌های رایج
حساسیت به گندم و سویا، نسبت به حساسیت‌هایی که بالاتر به آن‌ها اشاره شد، کمتر شناخته‌شده هستند. همچنین، دربارۀ حساسیت به ماهی، صدف‌ماهی و مغزهای خوراکی اطلاعات چندانی در دسترس نیست؛ به‌جز اینکه می‌دانیم اختلالاتی مادام‌العمر هستند.
تشخیص حساسیت به غذا
روش تشخیص حساسیت به غذا معمولاً به‌شدت علائم آن بستگی دارد.
اگر علائمتان خفیف هستند، ممکن است پزشک توصیه کند که غذاها و نوشیدنی‌های مصرفی خود را در دفترچه‌ای یادداشت کنید تا از این طریق بتوان غذای حساسیت‌زا را شناسایی کرد. روشی دیگر برای تشخیص حساسیت خفیف این است که برخی غذاها را از رژیم غذایی خود حذف کنید، و سپس به‌تدریج آن‌ها را دوباره وارد رژیم کنید تا مشخص شود که با مصرف کدام غذا علائم حساسیت دوباره پدیدار می‌شوند.
در موارد حساسیت غذایی شدید، آزمایش‌های پوست یا خون می‌توانند حساسیت به تخممرغ، شیر، مغزهای خوراکی و صدف‌ماهی را تشخیص دهند.
گزینه‌های درمانی
همانند سایر حساسیت‌ها، اجتناب معمولاً بهترین دارو برای درمان حساسیت غذایی است. هر فردی که نوعی حساسیت غذایی دارد، باید هنگام خرید مواد غذایی از سوپرمارکت یا میل کردن غذا در رستوران احتیاط کند، و مطمئن شود که در معرض غذاهای حساسیت زا قرار ندارد.
علائم خفیف ممکن است نیازی به درمان نداشته باشند، یا اینکه بتوان آن‌ها را با مصرف داروهای بدون نسخۀ ساده نظیر آنتی‌هیستامین برطرف کرد.
برای واکنش‌های آلرژیک جدی‌تر، ممکن است پزشک داروهای استروئید را تجویز کند. مصرف استروئید ممکن است عوارض جانبی جدی داشته باشد و در هر دوره نباید بیش از چند روز مصرف گردد.