اختلال استرس پس از سانحه چیست؟
اختلال استرس پس از سانحه یا اختلال استرسی پس از آسیب روانی (Post-Traumatic Stress Disorder یا اختصارا PSTD) یک اختلال اضطراب ناتوان‌کننده است که بعد از تجربه یا مشاهدۀ یک سانحه رخ می‌دهد. سانحه ممکن است شامل یک آسیب یا مرگ واقعی یا تصور شده باشد و مواردی نظیر بلای طبیعی، جنگیدن، حمله، سوءاستفادۀ جسمانی یا جنسی و سایر آسیب‌ها را شامل شود.
افرادی که با PTSD مواجه هستند، حس خطر بالاتری را تجربه می‌کنند. واکنش طبیعیِ جنگ یا گریز این افراد آسیب دیده است و باعث می‌شود تا حتی در موقعیت‌های امن نیز احساس استرس و ترس داشته باشند.
اختلال استرس پس از سانحه ممکن است در هر فردی و در هر سن و سالی رخ دهد. این اختلال در واقع واکنشی است به تغییرات شیمیایی مغز بعد از تجربۀ رویدادهای تهدید‌آمیز. PTSD نتیجۀ یک نقص شخصیتی یا ضعف نیست.
علائم اختلال استرس پس از سانحه
علائم PTSD می‌توانند در فعالیت‌های عادی فرد و عملکرد او تداخل ایجاد کنند. این علائم می‌توانند از طریق کلمات، صداها یا موقعیت‌هایی که یادآور سانحه هستند تحریک و برانگیخته شوند. بر اساس گزارش موسسۀ ملی سلامت روان در آمریکا، علائم اختلال استرس پس از سانحه به دسته‌بندی‌های زیر تقسیم می‌گردند:
تجربۀ دوباره
- تجربۀ فلشبک‌ها (مشاهدۀ صحنه‌هایی از سانحه) که این حس را ایجاد می‌کنند که سانحه دوباره در حال اتفاق افتادن است
- خاطرات واضح و سرزده از سانحه
- کابوس‌های مکرر دربارۀ سانحه
- ناراحتی روانی یا جسمانی در زمان یادآوری سانحه
اجتناب
- بی‌تفاوتی عاطفی
- فقدانِ علاقه به انجام فعالیت‌های روزانه
- فراموش کردن خاطرات مربوط به سانحه
- ناتوانی در بروز احساسات
- دوری از مردم یا موقعیت‌هایی که یادآورِ سانحه هستند
تحریک و واکنش‌پذیری
- دشواری در تمرکز کردن
- هیجان‌زدگی راحت و واکنش‌های اغراق‌آمیز به رویدادهای هیجانی
- تداوم احساس تدافعی بودن
- زودرنجی
- خشم
- دشواری در به خواب رفتن یا در خواب باقی ماندن
شناخت و خلق و خو
- افکار منفی دربارۀ خویشتن
- احساس شرم، نگرانی یا گناه که تحریف شده‌اند
- مشکل در به یاد آوردن سانحه
- کاهش علاقه به انجام فعالیت‌هایی که در گذشته برای فرد لذتبخش بوده‌اند
علاوه بر این علائم، افراد دچار به PTSD ممکن است افسردگی و حملات پانیک را نیز تجربه کنند. حملات پانیک می‌توانند باعث بروز این مشکلات شوند:
- پریشانی
- تحریک‌پذیری
- سرگیجه
- سبکی سر
- بیهوش شدن
- تپش قلب
- سردرد
تشخیص PTSD
هیچ آزمایش مشخصی برای تشخیص اختلال استرس پس از سانحه وجود ندارد. تشخیص این اختلال دشوار است، زیرا افراد مبتلا به PTSD ممکن است میلی به یادآوری سانحه یا صحبت کردن دربارۀ آن یا علائم‌شان نداشته باشند. یک متخصص سلامت روان بهترین فرد برای تشخیص اختلال استرس پس از سانحه است. این متخصصین عبارتند از روانپزشکان و روانشناسان.
برای تشخیص PTSD نیاز است که فرد تمام ویژگی‌های زیر را به مدت یک ماه یا بیشتر تجربه کرده باشد:
- حداقل یکی از علائم تجربۀ دوباره
- حداقل یکی از علائم اجتناب
- حداقل دو مورد از علائم تحریک و واکنش‌پذیری
- حداقل دو مورد از علائم شناخت و خلق‌وخو
علائم شما باید جدی باشند تا بتوانند در فعالیت‌های روزانه‌تان تداخل ایجاد کنند. این فعالیت‌ها عبارتند از رفتن به محل کار یا مدرسه، و یا گذراندن وقت در کنار دوستان و اعضای خانواده.
دریافت کمک
اگر علائم اختلال استرس پس از سانحه را تجربه می‌کنید، فراموش نکنید که تنها نیستید. به گزارش وزارت کهنه‌سربازان آمریکا، 8 میلیون نفر از بزرگسالان آمریکایی در سال با PTSD مواجه می‌شوند.
اگر افکار ناراحت‌کننده‌تان مکرر بوده و نمی‌توانید اعمال خود را کنترل کنید، یا می‌ترسید که به خود یا دیگران آسیب برسانید، سریعا به دنبال کمک بروید.
درمان اختلال استرس پس از سانحه
اگر PTSD در شما تشخیص داده شده است، احتمالا پزشک‌تان ترکیبی از روش‌های درمانی را برای شما تجویز خواهد کرد. این درمان‌ها عبارتند از:
- درمان رفتاری-شناختی یا حرف‌درمانی که برای تشویق فرد برای به یاد آوردن سانحه و بروز احساسات خود دربارۀ آن استفاده می‌شوند. این می‌تواند به حساسیت‌زدایی فرد نسبت به سانحه و کاهش علائم آن کمک کند.
- گروه‌های حمایتی که در این گروه‌ها می‌توانید دربارۀ احساسات خود با سایر افرادی که PTSD دارند صحبت کنید. این روش کمک می‌کند تا متوجه شوید که علائم‌تان غیرعادی نیستند و تنها نمی‌باشید.
- مصرف دارو از جمله داروهای ضدافسردگی، ضداضطراب و داروهای خواب‌آور که دفعاتِ بروز افکار سرزده و ترسناک را کاهش می‌دهند و کمک می‌کنند تا بتوانید استراحت کنید. سازمان غذا و داروی آمریکا دو داروی ضدافسردگی را به طور مشخص برای درمان PTSD تایید کرده است: سرترالین و پاروکستین.
بسیاری از افرادی که از اختلال استرس پس از سانحه رنج می‌برند، برای مقابله با علائم‌شان به سراغ داروهای غیرقانونی و الکل می‌روند. اگرچه این روش‌ها ممکن است به طور موقت علائم PTSD را تسکین دهند، اما برای درمان علت اصلی استرس موثر نمی‌باشند. این داروها حتی می‌توانند علائم را وخیم‌تر کنند. اگر با مشکل سوءمصرف مواد مواجه هستید، ممکن است روانشناس‌تان دنبال کردن یک برنامۀ 12 قدمی برای کاهش وابستگی به داروها یا الکل را توصیه کند.
مقابله با PTSD
روان‌درمانی یک ابزار مهم است که به مقابله کردن با علائم PTSD کمک می‌کند. روان‌درمانی می‌تواند به شما کمک کند تا محرک‌های علائم‌تان را تشخیص داده، علائم را مدیریت کرده و با ترس‌های خود روبه‌رو شوید. حمایت شدن از طرف دوستان و خانواده نیز می‌تواند مفید باشد.
کسب اطلاعات دربارۀ اختلال استرس پس از سانحه به شما کمک می‌کند تا احساسات‌تان را درک کرده و متوجه شوید که چگونه به طور موثر با آنها کنار بیایید. دنبال کردن یک سبک زندگی سالم و مراقبت از خودتان نیز به مدیریت PTSD کمک می‌کند. حتما یک رژیم غذایی سالم و متعادل را دنبال کنید، استراحت کافی داشته باشید و ورزش کنید. همچنین از هرچیزی که استرس یا اضطراب‌تان را افزایش می‌دهد خودداری کنید.
