پروپرانولول | فواید و عوارض جانبی

پروپرانولول (propranolol) نوعی دارو است که تحت عنوان مسدودکننده بتا (beta blocker) شناخته می‌شود. این دارو تکانه‌های عصبی در نواحی خاصی از بدن نظیر قلب را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این اثرگذاری باعث می‌شود تا ضربان قلب آرام‌تر و پیوسته‌تر باشد.

بااین‌حال، قبل از مصرف پروپرانولول باید با عوارض جانبی آن آشنا شوید و همچنین بدانید که کدام گروه از افراد باید از مصرف آن خودداری کنند.

پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهند که این دارو ممکن است کاربردهای جدیدی نیز داشته باشد. درک چگونگی عملکرد پروپرانولول می‌تواند به بیماران و پزشکان در تصمیم‌گیری برای مصرف یا تجویز این دارو کمک کند.

پروپرانولول چیست؟

علاوه بر کاهش سرعت ضربان قلب، پروپـرانولول برای کاهش فشارخون نیز موثر است.

کاهش فشارخون این اطمینان را ایجاد می‌کند که مقدار مناسبی از خون و اکسیژن توسط قلب در بدن پمپاژ می‌شود.

پروپرانولول یک داروی تجویزی است و درنتیجه تنها با نسخۀ پزشک قابل تهیه می‌باشد.

این دارو به شکل قرص، کپسول، محلول خوراکی و محلول تزریقی در دسترس است.

کاربردها و مصارف

پروپرانولول معمولاً به تنهایی یا همراه با سایر داروها برای درمان فشارخون بالا مورد استفاده قرار می‌گیرد.

فشارخون بالا باعث می‌شود تا قلب بیش‌ازحد فعالیت داشته باشد و اگر این فعالیت زیاد ادامه یابد، قلب و رگ‌ها ممکن است در گذر زمان فرسوده شوند. قلب میزان خون در بدن را کنترل می‌کند و اگر عملکرد مطلوبی نداشته باشد، می‌تواند به بسیاری از نواحی بدن آسیب برساند.

پروپرانولول همچنین برای درمان یا پیشگیری از سردردهای شدید، میگرن و درد سینه مزمن استفاده می‌شود و برای کمک به درمان یا پیشگیری از حملات قلبی کاربرد دارد.

این دارو همچنین برای بسیاری از بیماری‌های خاص دیگر استفاده می‌شود. پزشکان ممکن است پروپـرانولول را برای مشکلات زیر تجویز کنند:

• پرفشاری ورید باب
• فئوکروموسیتوما (تومور در غدد آدرنال)
• لرزش اساسی
• آریتمی فوق بطنی (ریتم غیرعادی در حفره‌های بالایی قلب)
• اختلالات درد
• رفتارهای پرخاشگرانه
• بی‌قراری ناشی از مصرف داروهای ضدروان‌پریشی
• همانژیوم کودکان

آیا پروپرانولول به بهبود اختلالات روانی کمک می‌کند؟

احساسات منفی در بروز اختلالات روانی نظیر اختلال تنش‌زای پس از رویداد (PTSD) نقش بسیار مهمی دارند.

روانپزشکان برای مقابله با این احساسات از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند. مطالعه‌ای جدید که در مجله Neurobiology of Learning and Memory منتشر شده است نشان می‌دهد که برخی شواهد نویدبخش این هستند که پروپرانولول ممکن است به مقابله با این احساسات منفی کمک کند.

محققین دریافته‌اند که این دارو، در صورتی که قبل از به یاد آوردن خاطره‌ای مصرف شود، می‌تواند از تقویت خاطرۀ احساسی جلوگیری کند. به زبان دیگر،  پروپرانـولول خاطرۀ احساسی را تضعیف می‌کند؛ یعنی هنگام مصرف این دارو، وابستگی فرد به احساساتِ ناشی از یک خاطرۀ منفی ممکن به‌اندازۀ گذشته قوی نباشد. چنین اثری می‌تواند به گذر از خاطرات منفی یا فراموش کردن رویدادهای ناگوار کمک کند.

مطالعۀ دیگری که در مجله Journal of Affective Disorders منتشر شده است نشان می‌دهد که افراد مبتلا به PTSD هنگام مصرف پروپرانولول قدرت بهتری برای فکر کردن دارند. این مطالعات نشان می‌دهند که پروپرانولول ممکن است نقش موثری در درمان PTSD داشته باشد.

مصرف پروپرانولول

مقدار مصرف پروپرانولول در هر فرد متفاوت است. دوز صحیح مصرف این دارو برای یک فرد ممکن است برای دیگری کم یا زیاد باشد. برای تشخیص دوز صحیح پروپـرانولول و بهره‌مندی از فواید آن، بسیار مهم است که مستقیماً با پزشک خود مشورت کنید.

پروپرانولول را می‌توان به چندین روش مختلف مصرف کرد، اما این دارو عمدتاً به شکل خوراکی مصرف می‌شود. کپسول‌های پیوسته رهش به آرامی دارو را در طول روز وارد جریان خون می‌کنند. این نوع از داروها معمولاً روزانه یکبار مصرف می‌شوند و اثرگذاری 24 ساعته دارند.

قرص‌های فوری رهش دارو را بعد از مصرف سریعاً وارد جریان خون می‌کنند. این داروها در چندین دوز در طول روز مصرف می‌شوند. تعداد قرص مصرفی به واکنش بدن بیمار به دارو بستگی دارد و توسط پزشک مشخص می‌شود.

عوارض جانبی پروپرانولول

شایع‌ترین عوارض جانبی پروپرانولول عبارت‌اند از:

• خشکی چشم‌ها
• حالت تهوع
• خواب‌آلودگی
• اسهال
• خس خس کردن یا علائم برونشیت
• خستگی، احساس ضعف
• ریزش مو
• ضربان قلب آهسته
• تغییر در میل جنسی
• تغییر در عملکرد جنسی

برخی از علائم خفیف بوده و معمولاً بعد از گذشت چند هفته و عادت کردن بدن به دارو برطرف می‌شوند. اگر علائم شدید بوده یا برطرف نمی‌شوند، حتماً با پزشک خود تماس بگیرید.

مصرف پروپرانولول ممکن است با برخی علائم نه چندان شایع اما در عین حال شدیدتر همراه باشد. اگر علائم زیر را تجربه می‌کنید، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید:

• مشکلات تنفسی یا برونکواسپاسم
• ضربان قلب آهسته
• واکنش‌های آلرژیک نظیر خارش، راش و کهیر یا ورم کردن صورت یا زبان
• افزایش وزن ناگهانی
• ورم پا یا قوزک
• مشکلات گردش خون نظیر سردی دستان و پاها
• تغییرات ناگهانی در قندخون
• توهم

از آنجایی که پروپرانولول عوارض جانبی مشخصی دارد، پزشکان برای تجویز آن موارد مختلفی را در بیمار بررسی می‌کنند.

افرادی که به اختلالات تنفسی نظیر آسم، برونشیت یا آمفیزم دچار هستند نباید این دارو را مصرف کنند. همچنین افرادی که ضربان قلب آهسته یا فشارخون پایینی دارند باید از مصرف پروپرانـولول خودداری کنند.

پزشکان همچنین سابقۀ مشکلات زیر را در بیمار بررسی می‌کنند:

• بیماری کبد یا کلیه
• مشکلات قند خون یا دیابت
• مشکلات گردش خون
• اختلالات تیروئید
• نارسایی احتقانی قلب
• حساسیت
• اختلالات عضلانی
• علائم افسردگی

زنان شیرده نیز باید از مصرف این دارو خودداری کنند، چراکه پروپرانولول می‌تواند از طریق شیر پستان به بدن نوزاد منتقل شده و به او صدمه بزند. نوزادانی که زیر 2 کیلوگرم وزن دارند نباید این دارو را دریافت کنند.

تداخلات

مصرف سایر داروها می‌تواند در عملکرد پروپرانـولول تداخل ایجاد کند. اگر برای درمان مشکلات ریتم قلب دارویی مصرف می‌کنید، قبل از مصرف پروپرانولول با پزشک خود مشورت کنید.

اگر می‌خواهید داروی فشارخون خود (مثلاً کلونیدین) را به پروپـرانولول تغییر دهید، باید این کار را به‌طور تدریجی و آهسته انجام دهید. در چنین شرایطی ممکن است پزشکتان توصیه کند که دوز داروی خود را به آرامی در طول چندین روز کاهش داده و در عین حال دوز پروپرانولول را افزایش دهید تا از بروز عوارض جانبی جلوگیری شود.

از آنجایی که این دارو یک مسدودکننده بتا است، نباید آن را با سایر داروهای مسدودکننده بتا مصرف کرد. مصرف چندین داروی مسدودکننده بتا با یکدیگر ضربان قلب را به‌طور ناسالمی کاهش می‌دهد. همچنین پروپرانولول را نباید به همراه بازدارنده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین، مسدودکننده‌های کانال کلسیم و مسدودکننده‌های آلفا مصرف کرد، چراکه این داروها همگی عملکردهای مشابهی دارند. مصرف داروهای مختلف با عملکرد یکسان می‌تواند ضربان قلب را به شدت کاهش داده یا حتی باعث نارسایی قلبی شود.

مصرف‌کنندگان پروپرانولول باید از مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) نظیر ایبوپروفن نیز خودداری کنند. این داروها اثرات پروپرانولول را کاهش می‌دهند. اگر قصد مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی را دارید، حتماً با پزشکتان مشورت کنید.

پروپرانولول همچنین می‌تواند با ترکیبات دیگر نظیر الکل تداخل ایجاد کند. مصرف الکل در دوره‌های مصرف پروپرانولول توصیه نمی‌شود، چراکه الکل می‌تواند سطح پروپرانولول در بدن را افزایش داده و باعث بروز عوارض جانبی بیشتر شود.