حساسیت فصلی چه علائمی دارد؟
حساسیت یا آلرژی‌ای که در فصل خاصی رخ می‌دهد با نام حساسیت فصلی یا تب یونجه شناخته می‌شود. به گزارش آکادمی حساسیت، آسم و ایمن‌شناسی در ایالات متحده، حدود 8 درصد از مردم آمریکا به این نوع حساسیت دچارند.
حساسیت فصلی یا تب یونجه زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به یک عامل حساسیت‌زای خارجی مانند گرده، بیش‌ازحد واکنش نشان دهد. عامل حساسیت‌زا درواقع ماده‌ای است که واکنش آلرژیک در بدن را برمی‌انگیزد. رایج‌ترین مواد حساسیت‌زا گرده گیاهان (مانند درختان، علف‌ها و سبزه‌ها) هستند که توسط باد جابه‌جا می‌شوند. گرده‌هایی که توسط حشرات گرده‌افشانی شده‌اند وزن بیشتری دارند و برای مدت زمان زیادی در هوا باقی نمی‌مانند، بنابراین احتمال برانگیختن واکنش آلرژیک توسط این نوع گرده‌ها کمتر است.
علت نامگذاری تب یونجه این است که این نوع حساسیت در گذشته در فصل درو کردن یونجه رخ می‌داده است. درواقع در گذشته درو کردن یونجه در فصل تابستان اتفاق می‌افتاده و بسیاری از مردم هم در این فصل علائم حساسیت فصلی را تجربه می‌کرده‌اند.
احتمال بروز حساسیت‌های فصلی در فصل زمستان کمتر است اما بااین‌حال همچنان احتمال تجربۀ این مشکل در تمام ایام سال وجود دارد. درواقع گیاهان مختلف در فصل‌های مختلف گرده‌های خود را در هوا آزاد می‌کنند. با توجه به نوع حساسیت و محل زندگی، فرد ممکن است تب یونجه را در چندین فصل از سال تجربه کند. همچنین امکان دارد که فرد به مواد حساسیت‌زای داخلی مانند کپک یا ذرات پوست حیوانات خانگی حساسیت داشته باشد.
علائم حساسیت فصلی
علائم حساسیت فصلی ممکن است خفیف تا شدید باشند. شایع‌ترین علائم حساسیت فصلی ازاین‌قرارند:
- عطسه کردن
- آبریزش یا گرفتگی بینی
- آبریزش و خارش چشم
- خارش سینوس‌ها، گلو یا کانال‌های گوش
- گرفتگی گوش
- آبریزش از عقب بینی
علائم نه‌چندان شایع:
- سردرد
- تنگی نفس
- خس خس کردن
- سرفه کردن
بسیاری از افرادی که تب یونجه را تجربه می‌کنند ممکن است به آسم نیز مبتلا باشند. اگر همزمان به تب یونجه و آسم مبتلا هستید، علائم حساسیت فصلی ممکن است باعث بروز حمله آسم در شما شود.
دلایل حساسیت فصلی
حساسیت فصلی یا تب یونجه زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن یک مادۀ موجود در هوا را به‌عنوان عامل خطرناک و مضر تشخیص دهد. سیستم ایمنی بدن از طریق آزاد کردن هیستامین‌ها و سایر مواد شیمیایی در جریان خون به این ماده یا عامل حساسیت‌زا واکنش نشان می‌دهد. این مواد شیمیایی باعث بروز علائم واکنش آلرژیک می‌شوند.
عوامل تحریک تب یونجه در هر فصل متفاوت هستند.
فصل بهار
اغلب موارد حساسیت فصلی در بهار ناشی از گرده‌های آزاد‌شده توسط درختان می‌باشد. درخت توس شایع‌ترین علت حساسیت فصلی در نواحی شمالی عرض جغرافیایی است. افرادی که در این منطقه زندگی می‌کنند و به تب یونجه دچارند، به گرده‌های توس واکنش آلرژیک نشان می‌دهند. سایر درختان حساسیت‌زا در آمریکای شمالی عبارت‌اند از سرو، توسکا، شاه بلوط هندی، بید و سپیدار.
فصل تابستان
همان‌طور که گفتیم نام تب یونجه از فصل درو کردن یونجه یعنی فصل تابستان گرفته شده است. بااین‌حال، اصلی‌ترین عوامل بروز حساسیت فصلی در تابستان درواقع سبزه‌ها هستند، مانند تلخه، علف مرتع و برخی از انواع علف هرزه. گزارش بنیاد آسم و حساسیت در آمریکا نشان می‌دهد که سبزه‌ها شایع‌ترین عوامل تحریک‌کننده در افراد مبتلا به تب یونجه می‌باشند.
فصل پاییز
رِگ وید گیاه فصل پاییز است و به سرده گیاهی آمبروزیا تعلق دارد که بیش از 40 گونۀ گیاهی را شامل می‌شود. اغلب این گونه‌های گیاهی در نواحی معتدل آمریکای شمالی و جنوبی رشد می‌کنند. این گیاهان از نوع تهاجمی بوده و کنترل کردن آن‌ها کار دشواری می‌باشد. گردۀ این گیاه از رایج‌ترین عوامل حساسیت‌زا بوده و علائم حساسیت به رگ وید می‌توانند شدید باشند.
سایر گیاهانی که در فصل پاییز گرده‌افشانی دارند عبارت‌اند از گزنه، برنجاسف، شیده، سلمک و بارهنگ.
فصل زمستان
بخش زیادی از گیاهان حساسیت‌زا در فصل زمستان گرده‌افشانی ندارند و درنتیجه این فصل معمولاً برای افراد مبتلا به تب یونجه مشکلساز نیست. بااین‌حال، مردم در فصل زمستان معمولاً زمان بیشتری را در فضای بسته (مانند خانه یا محل کار) سپری می‌کنند. اگر مستعد حساسیت فصلی هستید، ممکن است در زمستان به مواد حساسیت‌زای داخلی مانند کپک، ذرات پوست حیوانات خانگی، مایت خاکی یا سوسک واکنش نشان دهید.
از بین بردن مواد حساسیت‌زای داخلی معمولاً راحت‌تر از نابودی مواد حساسیت‌زای خارجی است. در ادامه چند ترفند مفید برای پاکسازی خانه از عوامل آلرژی‌زا را درج کرده‌ایم:
- هفته‌ای حداقل یکبار رختخواب‌تان را با آب خیلی داغ شست‌وشو دهید.
- از کاورهای ضدحساسیت برای پوشش رخت‌خواب استفاده کنید.
- از فرش و لوازم تودوزی‌شده استفاده نکنید.
- اسباب‌بازی‌های شکم‌پر (مانند عروسک‌ها) را از تخت‌خواب فرزندتان دور نگه دارید.
- خرابی لوله‌های آب و نشتی را برطرف کنید تا از شکل‌گیری کپک و آفت جلوگیری شود.
- سطوح کپک‌زده و هر نقطه‌ای که ممکن است کپک در آن شکل بگیرد را تمیز کنید، مانند دستگاه مرطوب‌کننده هوا، کولر آبی، دستگاه تهویه هوا و یخچال.
- از دستگاه رطوبت‌زدا برای کاهش رطوبت محیط خانه استفاده کنید.
تشخیص حساسیت فصلی
تشخیص تب یونجه معمولاً آسان‌تر از سایر حساسیت‌هاست. اگر علائم حساسیت را در ایام خاصی از سال تجربه می‌کنید، این می‌تواند نشانۀ ابتلای شما به حساسیت فصلی باشد. برای تشخیص این حساسیت پزشک ممکن است گوش‌ها، بینی و گلوی بیمار را بررسی کند.
برای تشخیص این مشکل معمولاً نیازی به انجام آزمایش نیست. درمان حساسیت فصلی نیز معمولاً با سایر حساسیت‌ها یکسان بوده و نوع مادۀ حساسیت‌زا در آن فرقی ایجاد نمی‌کند.
درمان حساسیت فصلی
بهترین روش درمان این است که از مواد حساسیت‌زا دوری کنید. مصرف دارو نیز می‌تواند به درمان علائم تب یونجه کمک کند. همچنین برخی از مردم از روش‌های درمانی جایگزین برای تسکین علائم خود استفاده می‌کنند.
اجتناب از مواد حساسیت‌زا
سعی کنید همواره از مواد حساسیت‌زا دوری کنید؛ مثلاً برای تهویۀ هوا به جای استفاده از پنکه، از دستگاه تهویه هوایی استفاده کنید که دارای فیلتر HEPA است. همواره حواستان به گزارشات آب‌وهوایی باشد تا از حضور گرده‌ها آگاه شوید. در صورت بالا بودن میزان گرده‌ها در هوا، سعی کنید در فضای بسته بمانید. همچنین در مواقعی که تب یونجه‌تان فعال است اقدامات زیر را انجام دهید:
- پنجره‌ها را ببندید
- زمان کمتری را در فضای باز سپری کنید
- هنگام بیرون رفتن، مخصوصاً در روزهای طوفانی، از ماسک استفاده کنید.
ذکر این نکته مهم است که سیگار کشیدن باعث وخیم‌تر شدن علائم تب یونجه می‌شود.
دارو
اگر نمی‌توانید از مواد حساسیت‌زا دوری کنید، به سراغ داروهای زیر بروید:
- داروهای احتقان‌زدا و آنتی‌هیستامین‌هایی که نیازی به نسخۀ پزشک ندارند نظیر ستیریزین و ترکیبی از داروهای حاوی استامینوفن، دیفن هیدرامین و فنیل افرین
- داروهای تجویزی مانند اسپری بینی حاوی استروئید
در موارد شدید ممکن است پزشک استفاده از آمپول آلرژی را توصیه کند. این آمپول‌ها نوعی ایمنی‌درمانی هستند که می‌توانند به آلرژی‌زداییِ سیستم ایمنی بدن کمک کنند.
برخی از داروهای ضدحساسیت ممکن است عوارض جانبی داشته باشند، مانند خواب‌آلودگی، سرگیجه و احساس گیجی.
درمان‌های جایگزین
چند مطالعۀ علمی به بررسی اثرگذاری روش‌های جایگزین برای درمان تب یونجه پرداخته‌اند. برخی از مردم باور دارند که این روش‌ها برای تسکین حساسیت موثر هستند.
برخی از روش‌های جایگزین برای درمان حساسیت فصلی ازاین‌قرارند:
- کوئرستین؛ نوعی فلاونوئید که رنگ میوه‌ها و سبزیجات از همین ترکیب نشئت می‌گیرد
- باکتری Lactobacillus acidophilus؛ نوعی باکتری «مفید» بوده و در ماست وجود دارد
- اسپیرولینا (spirulina)؛ نوعی جلبک سبز و آبی‌رنگ
- ویتامین ث که خواص آنتی‌هیستامینی دارد
برای ارزیابی و تایید اثرگذاری این روش‌ها به پژوهش‌های بیشتری نیاز است.