ویتامین D3 یا کلکلسیفرول چیست و چه فوایدی دارد؟

ویتامین D3 نامی رایج برای ترکیب کلکلسیفرول است. می‌توان ویتامین D3 را به شکل مکمل برای بهبود سلامتی یا درمان پوکی استخوان استفاده کرد. همچنین می‌توان این ویتامین را برای درمان بیماری‌هایی که با کمبود ویتامین D3 در ارتباط هستند مصرف کرد. به‌طور مثال می‌توان به افرادی اشاره کرد که به کم‌کاری غدد پاراتیروئید دچار هستند، سطوح فسفات در خون آنها پایین است، یا مشکلات ارثی دارند که در اثر آنها بدن‌شان به هورمون پاراتیروئید واکنش نشان نمی‌دهد.

ویتامین D3 همچنین کلیه‌ها را تشویق می‌کند که فسفات را بازیافت کرده و به خون برگردانند، که اینکار کمک می‌کند تا سطح pH در حالت مطلوب باقی بماند.

کمبود ویتامین D3

تاریخچۀ ویتامین D3 یا کلکلسیفرول با بیماری راشیتیسم (نرمی استخوان) در ارتباط بوده است. این بیماری در اثر پایین بودن سطوح ویتامین D3 رخ می‌دهد که بروز آن در کودکان شایع است.

کودکان مبتلا به راشیتیسم و بزرگسالانی که در دوران کودکی راشیتیسم داشته‌اند، اغلب پاهایی دارند که به‌شکل کمان (پرانتزی) هستند.

با این حال، اگرچه بزرگسالانی که کمبود ویتامین D3 دارند معمولا به بیماری راشیتیسم دچار نمی‌شوند، اما ممکن است استخوان‌های آنها نرم‌تر شده و به بیماری‌ای به نام نرم‌استخوانی (استئومالاسی) دچار شوند.

احتمال کم بودن سطوح کلکلسیفرول در افرادی که مشکلات گوارشی دارند، مانند بیماری سلیاک، مشکلات کبد یا بیماری کرون، بیشتر از سایرین است.

نور خورشید منبع طبیعی کلکلسیفرول است و افرادی که به ندرت بیرون می‌روند (یا بیرون نمی‌روند)، به‌طور مثال، کسانی در آسایشگاه سالمندان بوده یا در بیمارستان بستری هستند، بیشتر در خطر کمبود ویتامین D3 قرار دارند.

همچنین، هرچه پوست‌تان تیره‌تر باشد، برای تامین سطوحِ مطلوبِ ویتامین D3 به نور خورشید بیشتری نیاز دارید. این نیازِ بیشتر بدلیل این است که ملانین بیشتری در پوست‌های تیره‌تر وجود دارد که سرعت جذب کلکلسیفرول را کاهش می‌دهد.

برخی مطالعات نشان می‌دهند که زمانِ قرار گرفتن در معرض نور آفتاب نیز چگونگی جذب این ویتامین در بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

اگرچه بسیاری از متخصصین توصیه می‌کنند که مردم از نور خورشید در ساعات 10 صبح تا 2-3 بعدازظهر برای محافظت از پوست در برابر سرطان خودداری کنند، اما داده‌ها نشان می‌دهند که بدن در این ساعات ویتامین D3 را بهتر جذب می‌کند.

تفاوت ویتامین D2 و D3

ویتامین D به دو شکل وجود دارد: ویتامین D2 یا ارگوکالسیفرول که در بسیاری از مواد غذایی وجود دارد، و ویتامین D3 که به‌طور طبیعی و هنگام قرار گرفتن پوست در معرض نور خورشید در بدن ساخته می‌شود.

اگرچه این مورد بحث‌برانگیز است، اما اغلب متخصصین در حال حاضر باور دارند که بهترین شکل مکمل ویتامین D برای مصرف اغلب مردم، ویتامین D3 می‌باشد.

تصور می‌شود که کلکلسیفرول طبیعی‌تر بوده و جذب آن برای بدن راحت‌تر است.

همچنین، بدن اجازه نمی‌دهد که تراکم بالایی از کلکلسیفرول در جریان خون گردش داشته باشد، اما این اجازه را به ویتامین D2 می‌دهد. به همین دلیل کلکلسیفرول گزینۀ کم‌خطرتری محسوب می‌شود.

ویتامین D3 و آکنه

دربارۀ اثرگذاری ویتامین D3 در درمان آکنه کمی بحث وجود دارد.

براساس اطلاعات وبسایت Vitamin D Council، کمبود دریافت نور خورشید ممکن است شدت آکنه را افزایش دهد و در برخی از افراد آکنه در فصل زمستان بدتر شده و در فصل تابستان بهبود می‌یابد.

با این حال، هنوز مطالعات بالینی نشان نداده‌اند که کلکلسیفرول برای آکنه مفید است.

همچنین شواهد بسیار کمی وجود دارند که نشان دهند ویتامین D از آکنه پیشگیری می‌کند.

در هر صورت، برخی روایت‌ها ادعا می‌کنند که مصرف مکمل‌های ویتامین D یا مالیدن روغن آن بر روی پوست باعث بهبود آکنه شده است.

سطوح ویتامین D3 و وزن

مطالعات اخیر نشان داده‌اند که افراد دارای اضافه وزن ممکن است سطوح بالاتری از ویتامین دی را در بدن خود داشته باشند. تصور می‌شود که این افزایش سطوح بدلیل این است که ویتامین دی یک ماده روغنی است که معمولا در بافت چربی بدن ذخیره می‌گردد.

در نتیجه، هرچه چربی بیشتری داشته باشید، بدن‌تان راحت‌تر می‌تواند ویتامین D را ذخیره کند.

اگر کمبود وزن دارید، ممکن است سطوح ویتامین D در بدن شما کمتر از میزانی باشد که انتظار دارید، زیرا چربی بدن‌تان کمتر بوده و ذخیره ویتامین D سخت‌تر است.

هشدارها

در صورت مصرف داروهای زیر، قبل از مصرف ویتامین D3 با پزشک خود مشورت کنید:

• داروهای بایل اسید سکواسترانت مصرف می‌کنید، ازجمله colesevelam، colestipol و cholestyramine
• داروهای کاهش وزن مصرف می‌کنید، مانند Alli یا Xenical (orlistat)

بارداری و ویتامین D3

هنوز مشخص نیست که کلکلسیفرول می‌تواند به جنین آسیب برساند یا خیر.

اگر باردار هستید یا برای بارداری برنامه‌ریزی کرده‌اید، قبل از مصرف کلکلسیفرول با پزشک خود مشورت کنید.

همچنین اگر شیرده هستید یا برای شیردهی برنامه‌ریزی کرده‌اید، با پزشک صحبت کنید.

ویتامین D3 به شیر پستان نفوذ می‌کند و بنابراین مصرف آن به مادران شیرده توصیه نمی‌شود.

عوارض جانبی ویتامین D3

عوارض جانبی مصرف ویتامین D3 معمولا نادر هستند.

موارد زیر از عوارض جانبی جدی این ویتامین هستند، اما تمامی موارد را شامل نمی‌شوند:

• واکنش‌های آلرژیک نظیر راش یا خارش
• ورم صورت، گلو و زبان
• سرگیجه شدید
• دشواری در تنفس
• تغییرات در ریتم قلب از‌جمله ضربان نامنظم یا ضربان سریع قلب

عوارض جانبی نادر

اگرچه این موارد شایع نیستند، اما ویتامین دی می‌تواند با عوارض جانبی زیر همراه باشد:

• خشکی دهان
• سردرد
• استفراغ
• ضعف و کمبود انرژی
• خستگی

تداخلات دارویی

بسیار مهم است که همیشه داروهای مصرفی خود را با پزشک یا داروساز‌تان درمیان بگذارید.

این موارد عبارتند از داروهای تجویزی و داروهای بدون نسخه (OTC)، مکمل‌هایی نظیر ویتامین‌ها و سایر مکمل‌های غذایی (شیک‌ها، پودرهای پروتئین و…)، گیاهان دارویی و هرگونه داروی غیرقانونی و مواد مخدر.

اگر داروهای زیر را مصرف می‌کنید، باید از مصرف ویتامین D3 خودداری کنید:

• Zemplar (paricalcitol)
• Donovex یا  Sorilux (calcipotriene)
• Hectorol (doxercalciferol)
• روغن معدنی
• Alli یا  Xenical (orlistat)
• بایل اسید سکواسترانت‌ها نظیر Welchol (colesevelam), Colestid (colestipol), Locholest یا  Prevalite (cholestyramine)

داروهایی نظیر Alli، Xenical یا بایل اسید سکواسترانت‌ها می‌توانند جذب ویتامین دی و سایر ویتامین‌های وابسته به چربی نظیر ویتامین‌های آ، ای و کا را کاهش داده یا از جذب آن‌ها جلوگیری کنند.

باید بین مصرف ویتامین دی و این داروها حداقل 2 ساعت فاصله گذاشته یا ویتامین دی را هنگام خواب مصرف کنید تا بین داروهای مصرفی‌تان و این ویتامین به اندازۀ کافی فاصله بی‌افتد.

همچنین مراقب داروهای زیر باشید:

• دیگوکسین
• آلومینیم هیدروکسید
• قرص‌های ادرارآور نظیر کلرتالیدون، هیدروکلروتیازید و کلرتیازید
• منیزیم هیدروکسید و منیزیم سیترات
• فوسفنیتوین

الکل: هنگام مصرف ویتامین D3 باید مصرف الکل را کاهش داده یا آن را قطع کنید، زیرا الکل می‌تواند جذب این ویتامین را کاهش دهد.