کمبود ویتامین E چه علائمی دارد؟
بدن انسان برای عملکرد مطلوب خود به ویتامین E نیاز دارد و همین باعث میشود تا این ویتامین در دستهبندی «ویتامینهای ضروری» قرار بگیرد. ویتامین E از نوع محلول در چربی میباشد؛ یعنی برای جذب مطلوب به چربی نیاز دارد. این ویتامین قبل از آزاد شدن در جریان خون و مورد استفاده قرار گرفتن، عمدتاً در کبد ذخیره میشود. کمبود ویتامین E شایع نیست و معمولاً از وجود یک بیماری نشئت میگیرد. برخی از نوزادانی که زود به دنیا آمدهاند نیز به کمبود ویتامین E دچارند.
ویتامین E به هشت شکل شیمیایی وجود دارد. پزشک میتواند با بررسی آزمایش خون میزان یکی از انواع ویتامین E (آلفا-توکوفرول) را ارزیابی کند. پزشک سپس میتواند با استفاده از این اطلاعات سطح کلی این ویتامین را در بدن مشخص کند.
سطح عادی یا نرمال این ویتامین بین 5.5 تا 17 میلیگرم در هر لیتر (mg/L) خون است. سطح عادی در نوزادانی که زود به دنیا آمدهاند یا کودکانی که زیر 17 سال سن دارند ممکن است متفاوت باشد. طیف عادی این ویتامین در آزمایشگاههای مختلف نیز میتواند متفاوت باشد.
اگر سطح ویتامین E زیر 4 mg/L در خون باشد، فرد احتمالاً به مصرف مکمل نیاز دارد.
نشانهها و علائم کمبود ویتامین E
کمبود ویتامین E میتواند با علائم زیر همراه باشد:
- ضعف عضلانی: ویتامین E برای دستگاه عصبی مرکزی ضروری میباشد. این ویتامین از اصلیترین آنتیاکسیدانهای بدن محسوب میشود و کمبود آن میتواند به استرس اکسیداتیو و ضعف عضلانی بینجامد.
- مشکلات تعادل و راه رفتن: کمبود این ویتامین میتواند باعث تجزیۀ برخی از عصبها به نام عصبهای پورکینیه شود و به توانایی سیگنالهای انتقالی صدمه بزند.
- بیحسی و مور مور شدن: آسیب دیدن فیبرهای عصبی میتواند از انتقالِ مطلوبِ سیگنالها توسط عصبها جلوگیری کرده و باعث بروز بیحسی و مور مور شدن شود که به آن نوروپاتی محیطی میگویند.
- زوال بینایی: کمبود ویتامین E میتواند گیرندههای نور در شبکیه و سایر سلولهای چشم را تضعیف کند که در گذر زمان میتواند به نابینایی بینجامد.
- مشکلات دستگاه ایمنی: برخی پژوهشها نشان میدهند که کمبود ویتامـین E میتواند سلولهای ایمنی بدن را مهار کند. گفته میشود که سالمندان بیشتر در خطر تجربۀ این مشکل هستند.
ضعف عضلانی و مشکلات مرتبط با هماهنگی بدن از علائم عصبی هستند که نشانگر آسیب وارد شده به دستگاههای عصبی مرکزی و پیرامونی میباشند.
دستگاه عصبی پیرامونی، شبکهای از اعصاب است که در پسِ مغز و طناب نخاعی قرار دارد.
غلافهای اعصاب عمدتاً از چربی تشکیل شدهاند. وقتی بدن با کمبود ویتامین E مواجه است، آنتیاکسیدان کمتری برای محافظت از این چربیها در اختیار دارد و درنتیجه عملکرد دستگاه عصبی با مشکل روبهرو میشود.
دلایل کمبود ویتامین E
ژنتیک
کمبود این ویتامین معمولاً در خانوادهها دیده میشود.
کسب اطلاعات دربارۀ سابقۀ پزشکی خانوادگی میتواند به تشخیص برخی بیماریهای نادر و ارثی کمک کند. دو مورد از این بیماریها «ابتالیپوپروتئینمیا ارثی» و «کمبود ویتامین E خانوادگی» نام دارند که از عارضههای مزمن بوده و از کمبود شدید ویتامین E در بدن نشئت میگیرند.
بیماریها
کمبود ویتامین E همچنین میتواند ناشی از بیماریهایی باشد که جذب چربی در بدن را شدیداً کاهش میدهند. بدن برای جذب مطلوب ویتامین E به چربی نیاز دارد.
برخی از این بیماریها عبارتاند از:
- التهاب لوزالمعده مزمن
- بیماری سلیاک
- بیماری کبد کلستاز
- فیبروز سیستیک
کمبود این ویتامین همچنین در بین نوزادانی که زود به دنیا آمده و وزن و چربی کمی دارند شایع میباشد.
نوزادانی که زود به دنیا آمدهاند بهطور ویژه بیشتر در خطر کمبود ویتامین E هستند، چراکه دستگاه گوارشی نابالغ آنها میتواند در جذب چربی و ویتامین E اختلال ایجاد کند.
کمبود ویتامـین E در این نوزادان میتواند به بروز کمخونی همولیتیک منجر شود که گلبولهای قرمز خون را نابود میکند.
زمان مراجعه به پزشک
اگر سابقۀ بیماری ژنتیکی ندارید اما علائم کمبود ویـتامین E را تجربه میکنید، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
کمبود شدید ویتامین E در خون میتواند نشانۀ وجود یک بیماری باشد. انجام آزمایشات لازم به تشخیص علت کمبود و تنظیم برنامه درمانی کمک خواهد کرد.
درمان کمبود ویتامین E
مصرف مکمل معمولاً روش موثری برای درمان کمبود این ویتامین محسوب میشود.
نوزادان
در حال حاضر گزینه درمانی برای نوزادان دریافت مکمل ویتامین E از طریق لوله به داخل معده است. در صورت نیاز ممکن است ویتامین به نوزاد تزریق عضلانی شود.
اگرچه یک دوز میتواند سطح ویتامین E در خون را بهاندازۀ کافی افزایش دهد، اما ممکن است در صورت نیاز پزشک از چندین دوز استفاده کند.
کودکان و بزرگسالان
کودکان و بزرگسالانی که در اثر بیماریهای ارثی به کمبود این ویتامین دچار هستند به مصرف مکمل ویتامین E با دوزهای بالا نیاز دارند.
مصرف مکمل میتواند پیشرفت بیماری در این افراد را متوقف کند. اگر کمبود ویتامین زودهنگام تشخیص داده شود، ممکن است بتوان از بروز علائم عصبی جلوگیری کرد.
ویتامین E در رژیم غذایی
بهطورکلی احتمال کمبود ویتامین E در اغلب افراد بسیار کم است؛ مگر آنکه فرد به یک بیماری مزمن یا بیماری ژنتیکی مبتلا بوده یا مصرف چربی را به شدت کاهش داده باشد. در غیر این صورت، سایر افراد نیازی به مصرف مکمل ویتامین E ندارند.
ویتامین E به وفور در انواع غذاهای مختلف یافت میشود. بدن انسان قادر به تولید این ویتامین نیست و درنتیجه باید آن را از طریق مواد غذایی یا مکمل دریافت کرد.
غذاهای حاوی ویتامین E عبارتاند از:
- روغن سبزیجات نظیر روغن جوانه گندم، روغن بادام زمینی و روغن زیتون
- مغزهای خوراکی و دانهها
- غلات درسته
- شیر
- اغلب سبزیجات ازجمله اسفناج، برگ چغندر، فلفل قرمز و آووکادو
عوارض ویتامین E
مصرف بیشازحد مکمل ویتامینهای محلول در چربی ازجمله ویتامینهای آ، د، ای و کا به هیچ وجه توصیه نمیشود.
افزایش بیشازحد سطح ویتامین E در بدن ممکن است به بروز خونریزی غیرعادی، درد عضلانی، اسهال و استفراغ منجر شود. خونریزی میتواند خطر بروز سکته مغزی و مرگ زودرس را افزایش دهد.
سطح بیشازحد بالای ویتامین E همچنین میتواند در عملکرد داروهای رقیقکننده خون نظیر وارفارین و داروهای شیمیدرمانی اختلال ایجاد کند.
قبل از مصرف هرگونه مکمل و ویتامین با پزشک خود مشورت کنید. هرگز میزان مصرف مکمل را بدون مشورت با پزشک افزایش ندهید.