سنگ لوزه چیست و آیا خطرناک است؟
سنگ لوزه زمانی تشکیل می‌شود که ذرات غذا، سلول‌های مرده و مواد دیگر در لوزه‌ها گیر کنند. سپس این تکه‌ها سفت می‌شوند و سنگ‌های لوزه را به وجود می‌آورند. گاهی اوقات ممکن است سنگ لوزه باعث آزار لوزه‌ها و گلو شود.
این سنگ‌ها سفید یا زردرنگ بوده و حجم سفتی دارند و می‌توانند بسیار کوچک یا بسیار بزرگ باشند. بر اساس رکوردهای ثبت‌شده، بزرگ‌ترین سنگ لوزه 14.5 سانتی‌متر بوده است (1936).
افرادی که سنـگ لوزه دارند ممکن است ندانند که این سنگ‌ها دقیقاً چه هستند. این سنگ‌ها می‌توانند به محل مناسبی برای تجمع باکتری‌ها تبدیل شده و بوی بسیار بدی داشته باشند.
لوزه‌ها دو تودۀ بافتی هستند که در قسمت پشتی گلو قرار دارند و به مبارزه با عفونت‌هایی که از طریق دهان وارد بدن می‌شوند کمک می‌کنند. باکتری‌ها، ویروس‌ها و سایر مهاجم‌های خارجی توسط لوزه‌ها به دام می‌افتند و سپس لوزه‌ها به سیستم ایمنی بدن «یاد» می‌دهند که چگونه با این جرم‌ها مبارزه کند.
دلایل سنگ لوزه
سنگ لوزه زمانی ایجاد می‌شود که باکتری‌ها و سایر ذرات در شکاف‌های کوچکِ لوزه‌ها گیر افتاده باشند. ازآنجایی‌که عمل لوزه‌برداری نسبت به گذشته چندان شایع نیست، امروزه افراد بیشتری سنگ لوزه دارند و درنتیجه تعداد بیشتری از مردم مستعد تشکیل این سنگ‌ها هستند.
در گذشته خارج کردن لوزه‌ها برای پیشگیری از تشکیل سنگ لوزه عملی رایج بود. اما امروزه این عمل به‌عنوان آخرین اقدام درمانی در نظر گرفته می‌شود.
علائم
در بسیاری مواقع سنگ لوزه هیچ علائمی ندارد. بااین‌وجود علائم احتمالی این مشکل عبارت‌اند از:
- بوی بسیار بد سنگ لوزه بعد از خارج شدن از دهان، چراکه این سنگ‌ها محل مناسبی برای زندگی باکتری‌های ناهوازی است. این باکتری‌ها سولفیدهای بسیار بدبو تولید می‌کنند.
- حس اینکه چیزی در داخل دهان یا پشت گلویتان گیر کرده است
- فشار یا درد در گوش‌ها
سنگ لوزه ممکن است به شکل خالِ کوچکِ سفید یا زردرنگ در پشت گلو دیده شود. امکان مشاهدۀ یک سنگ بزرگ وجود دارد. برخی از سنگ‌ها به حدی بزرگ‌اند که از لوزه‌ها بیرون می‌زنند و به سنگ‌های کوچکی شبیه هستند که در دهان گیر کرده‌اند.
عوارض
سنگ لوزه، حتی اگر ناراحتی ایجاد کند، عمدتاً ضرری ندارد.
بااین‌حال، این سنگ‌ها ممکن است نشانۀ مشکلات بهداشت دهان باشند. افرادی که به‌طور منظم از مسواک یا نخ دندان استفاده نمی‌کنند بیشتر مستعد بروز سنگ‌های لوزه هستند. باکتری‌هایی که باعث تشکیل سنگ لوزه می‌شوند می‌توانند مسبب پوسیدگی دندان، بیماری لثه و عفونت‌های دهانی باشند.
گاهی اوقات ممکن است سنگ لوزه به محلی برای تکثیر باکتری‌ها تبدیل شود. مطالعه‌ای نشان می‌دهد که سنگ‌های لوزه به پلاکت دندان شبیه‌اند و باعث بروز پوسیدگی دندان و بیماری لثه می‌شوند.
درمان سنگ لوزه
در اغلب موارد می‌توان سنگ لوزه را در خانه درمان کرد. با انجام قرقرۀ سرسختانه می‌توان آنها را از لوزه جدا کرده و از دهان بیرون آورد.
البته اگر سنگ‌های لوزه را در پشت گلویتان مشاهده کرده‌اید اما هیچ علائمی ندارید، نیازی نیست برای جدا کردن آنها اقدام کنید.
می‌توان با استفاده از گوش‌پاک‌کن سنگ را شُل کرده و سریعاً بافت اطراف آن را به‌آرامی فشار داد. باید گوش‌پاک‌کن را پشت سنگ قرار دهید و آن را به سمت جلو هل بدهید. درواقع باید سـنگ لوزه را به سمت قسمت جلویی دهان هل بدهید و نه به سمت گلو.
حواستان باشد که فشار زیادی وارد نکنید، چراکه احتمال آسیب دیدن پشت گلو وجود دارد. از انگشت یا شیء نوک‌تیز برای خارج کردن سنگ استفاده نکنید.
اگر سنگ لوزه دردناک بوده یا بلعیدن را با مشکل مواجه کرده است، می‌توانید آب گرم به همراه نمک را قرقره کنید.
در صورت تجربۀ موارد زیر با پزشک مشورت کنید:
- داشتن علائم سنگ لوزه بدون اینکه سنگی قابل مشاهده باشد
- وقتی خارج کردن سنگ‌ها در خانه ممکن نیست، یا فقط می‌شود بخشی از سنگ را خارج کرد
- سنگ لوزه قرمز، ورم کرده یا دردناک است
- بعد از خارج کردن سنگ لوزه درد را تجربه کرده‌اید
ممکن است پزشک برای درمان سنگ لوزه از لیزر استفاده کند.
همچنین فرآیندی به نام coblation tonsil cryptolysis در دسترس است که از طریق آن لوزه‌ها تغییر شکل داده می‌شوند و تعداد شکاف‌های آنها کاهش می‌یابد تا احتمال رشد سنگ‌های لوزه کمتر شود.
این عمل را می‌توان با بی‌حسی موضعی انجام داد و بیماران می‌توانند بعد از یک هفته به رژیم غذایی عادی و فعالیت‌های خود بازگردند.
البته فراموش نکنید که حتی با انجام این عمل احتمال بازگشت سنگ‌های لوزه وجود دارد.
خارج کردن سنگ لوزه
تنها راه برای پیشگیری از بروز سنگ لوزه به‌طور دائمی این است که لوزه‌برداری انجام دهید. البته احتمال رشد مجدد لوزه‌ها وجود دارد، اما این امر بسیار نادر است.
لوزه‌برداری عملی کم‌خطر است، اما می‌تواند تا چند روز بعد از جراحی باعث گلودرد شود. همانند تمام عمل‌های جراحی، لوزه‌برداری نیز با خطراتی همراه است. این خطرات عبارت‌اند از خونریزی، عفونت، دشواری در تنفس ناشی از ورم و در موارد بسیار نادر واکنش‌های بسیار خطرناک به داروی بیهوشی.
اگر سنـگ لوزه مشکلی خفیف است، شاید بهتر باشد که به سراغ عمل جراحی و خطرات و استرس احتمالی‌اش نروید.
پیشگیری
پیشگیری از رشد سنگ لوزه تقریباً امری غیرممکن است. برای افرادی که سنگ لوزۀ مزمن دارند، شاید لوزه‌برداری تنها راه پیشگیری باشد.
بااین‌وجود، بهداشت مناسب دهان، ازجمله مسواک زدن و نخ دندان کشیدن، می‌تواند به پیشگیری از سنگ لوزه کمک کند. آبیاری لوزه‌ها و دهان با استفاده از اسپری آب می‌تواند برای خارج کردن ذرات و باکتری‌ها مؤثر باشد و احتمال بروز سنگ لوزه را کاهش دهد.
سایر مشکلاتی که لوزه را درگیر می‌کنند
برخی از بیماری‌ها و مشکلات می‌توانند باعث بروز درد در لوزه یا نواحی نزدیک آن شوند. برای تشخیص علت سنگ لوزه به پزشک مراجعه کنید.
مشکلاتی که می‌توانند علائمی شبیه به سنگ لـوزه داشته باشند:
- ورم لوزه: اگر لوزه‌ها قرمز و ورم‌کرده هستند و بلعیدن برایتان دشوار است، ممکن است عفونتی در لوزه‌ها وجود داشته باشد. ورم لوزه معمولاً با تب همراه است.
- گلودرد میکروبی: این مشکل نوعی از ورم لوزه است که می‌تواند باعث بروز درد شدید در گلو و پشت دهان شود. همانند ورم لوزه، گلودرد میکروبی معمولاً با تب همراه است.
- بیماری لثه و پوسیدگی دندان: درد دندان‌ها و لثه‌ها می‌تواند به فَک، گوش یا حتی گلو گسترش یابد. عفونت‌های درمان‌نشده در دندان‌ها و لثه‌ها می‌توانند در دهان و حتی سایر نواحی بدن منتشر شوند.
- سرطان لوزه: این سرطان می‌تواند باعث بروز دردی در پشت دهان شود که التیام نمی‌یابد. سایر علائم سرطان لوزه عبارت‌اند از درد گوش‌ها و گلو، دشواری در بلعیدن و مشاهدۀ خون در دهان.
پزشک گوش، حلق و بینی می‌تواند اغلب مشکلات مرتبط با لوزه و گلو را تشخیص داده و آنها را درمان کند.
