درد فک چه دلایلی دارد و چگونه درمان می‌شود؟
درد فک شرایطی ناتوان‌کننده است که می‌تواند توانایی فرد برای غذا خوردن و صحبت کردن را تحت تاثیر قرار دهد. این درد می‌تواند دلایل گوناگونی داشته باشد، به طور مثال سینوس‌ها، گوش‌ها، دندان‌ها و حتی خود فک می‌توانند باعث بروز درد در ناحیۀ فک شوند. بنابراین، شناسایی علت درد فک کار آسانی نیست و برای تشخیص دقیق باید به پزشک مراجعه کرد.
دلایل درد فک
درد فک در اغلب موارد ناشی از وجود یک ناهنجاری یا صدمه در مفصل فک است، اما دلایل دیگری نیز وجود دارند که باید به آن‌ها توجه داشت. در ادامه برخی از دلایل درد فـک را بررسی می‌کنیم:
اختلال ماهیچه و مفصل فکی گیجگاهی (TDM)
TDM شایع‌ترین علت درد فـک است و نزدیک به 10 میلیون نفر از مردم آمریکا به آن دچارند. گاهی اوقات به این اختلال TMJ نیز گفته می‌شود. مفاصل فکی گیجگاهی در دو طرف فک قرار گرفته‌اند.
درد فک ناشی از TMD دلایل مختلفی دارد. همچنین این امکان وجود دارد که TMD در آن واحد چند دلیل داشته باشد. دلایل این اختلال عبارت‌اند از:
- درد ناشی از ماهیچه‌هایی که حرکت فک را کنترل می‌کنند
- صدمه دیدن مفصل فک
- تحریک بیش‌ازحد مفصل فک
- جابه‌جایی دیسکی که معمولاً به نرم بودن حرکات فک کمک می‌کند
- آرتریت دیسک محافظت‌کننده که به حرکات فک کمک می‌کند
آسیب دیدن مفصل فک یا ماهیچه‌هایی که حرکت فک را کنترل می‌کنند می‌تواند از چندین عامل نشئت بگیرد:
- فشردن دندان‌ها هنگام شب
- گیر کردن غیراختیاری فک ناشی از استرس و اضطراب
- آسیب دیدن مفصل فک – به طور مثال ضربه دیدن صورت هنگام انجام ورزش
درد فک دلایل دیگری نیز دارد که چندان شایع نیستند:
سردرد خوشه‌ای
سردردهای خوشه‌ای معمولاً باعث بروز درد در پشت یا اطراف یکی از چشم‌ها می‌شوند، اما امکان گسترش درد به ناحیه فک نیز وجود دارد. سردرد خوشه‌ای یکی از دردناک‌ترین انواع سردرد است.
مشکلات سینوس
سینوس‌ها حفره‌های پر شده از هوا هستند که در نزدیکی مفصل فک قرار دارند. اگر سینوس‌ها توسط یک جرم آلوده شوند، مانند ویروس یا باکتری، نتیجۀ آن می‌تواند افزایش بیش‌ازحد مخاط باشد که به مفصل فک فشار وارد می‌کند و باعث بروز درد می‌شود.
درد دندان
گاهی اوقات عفونت‌های دندانی شدید که با نام آبسه دندان شناخته می‌شوند می‌توانند باعث بروز دردی شوند که به ناحیۀ فک گسترش می‌یابد.
نورالژی عصب سه‌قلو
نورالژی عصب سه‌قلو عارضه‌ای است که در اغلب موارد از فشردگی عصب سه‌قلو نشئت می‌گیرد و اثرات ناشی از آن می‌تواند بخش بزرگی از صورت ازجمله قسمت بالایی و پایینی فک را تحت تاثیر قرار دهد.
حمله قلبی
حمله قلبی علاوه بر قفسه سینه می‌تواند باعث بروز درد در بازوها، کمر، گردن و فک شود. بروز درد فک در سمت چپ صورت هنگام بروز حمله قلبی – علی‌الخصوص در زنان – ممکن است. اگر علائم زیر را تجربه می‌کنید، سریعاً با 115 تماس بگیرید تا به بیمارستان ارسال شوید:
- ناراحتی در قفسه سینه
- تنگی نفس
- تعریق
- حالت تهوع
- حس غش کردن
تسکین درد فـک
برای تسکین فوری درد فک اقدامات زیر را انجام دهید
حرارت مرطوب یا یخ گذاشتن: یخ را درون کیسه پلاستیکی بریزید، حوله نازک را دور آن بپیچید و آن را برای 10 دقیقه بر روی صورتتان بگذارید. سپس یخ را از صورت برداشته و 10 دقیقه بعد همین کار را تکرار کنید. یکی دیگر از گزینه‌ها این است که دستمال را با آب گرم مرطوب کنید و سپس آن را بر روی ناحیۀ دردناک فک قرار دهید. حرارتِ مرطوب دستمال ماهیچه‌های بیش‌ازحد فعال فک را آرام کرده و درد را کاهش می‌دهد. برای حفظ حرارت ممکن است نیاز باشد که دستمال را چندین مرتبه با آب گرم خیس کنید.
داروهای مسکن: داروهایی نظیر ایبوپروفن و استامینوفن ممکن است به کاهش درد فـک کمک کنند.
ماساژ دادن مفصل: با استفاده از انگشت‌های اشاره و میانی نواحی دردناک فک را فشار دهید. سپس با حرکات دایره‌ای 5 تا 10 دور نواحی مورد نظر را ماساژ دهید و بعد دهان خود را باز کرده و این تمرین را تکرار کنید. ماساژ دادن ماهیچه‌های اطراف گردن نیز ممکن است به تسکین فشار کمک کند.
راه‌کارهایی برای تسکین درد فک در درازمدت
کاهش استرس: از تکنیک‌های تسکین استرس برای کاهش گرفتگی فک استفاده کنید. این تکنیک‌ها عبارت‌اند از:
- یوگا
- رویدادنگاری
- مدیتیشن
این فعالیت‌ها ممکن است به کاهش درد فـک ناشی از استرس کمک کنند.
دوری از غذاهای ترد: غذاهایی که ترد و سفت هستند و نیاز به جویدن زیاد دارند می‌توانند فشار زیادی به مفصل فک وارد کنند و به بروز درد و ناراحتی منجر شوند. برخی از این غذاها عبارت‌اند از:
- سیب
- گوشت خشک‌شده
- آدامس
- یخ
دوری از کافئین: نوشیدن قهوه می‌تواند در تنش عضلانی نقش داشته باشد و شدت تنش را افزایش دهد. دوری از مصرف مقادیر زیادی از قهوه حاوی کافئین و چای ممکن است به کاهش درد فک در گذر زمان کمک کند، اما قطع مصرف کافئین ممکن است در ابتدا باعث تنش عضلانی شود.
گزینه‌های پزشکی
اغلب پزشکان به‌عنوان اولین گزینه درمان به سراغ روش‌های غیرتهاجمی و ساده می‌روند. اگر بعد از استفاده از روش‌های بالا همچنان درد فک دارید، باید به دندانپزشک مراجعه کنید.
محافظ دهان: محافظ دهان بر روی دندان‌های بالایی و پایینی قرار می‌گیرد. اگرچه می‌توان محافظ دهان را از داروخانه تهیه کرد، اما دندانپزشک می‌تواند محافظ اختصاصی برای فرد بسازد که بهتر در دهان جای می‌گیرد. استفاده از محافظ دهان هنگام خواب می‌تواند به جلوگیری از فشردن دندان‌ها هنگام خوابیدن کمک کند.
شل‌کننده عضلات: اگر دردتان با محافظ دهان برطرف نشود، ممکن است دندانپزشک داروهای شل‌کننده عضلات را تجویز کند. بااین‌وجود، این داروها همیشه برای افرادی که به TDM دچارند موثر نیستند.
تزریق بوتاکس: تزریق بوتاکس از روش‌هایی است که نسبت به راه‌کارهای قبلی تهاجمی‌تر می‌باشد. تزریق بوتولینوم به داخل عضلات فک ممکن است از گرفتگی عضلات فک جلوگیری کند و احتمالا برای کاهش درد ناشی از TMD مفید واقع می‌شود. اثرات بوتاکس در هر مرتبه تزریق چندین ماه ماندگاری دارد و ممکن است بعد از گذشت چند ماه به تزریق دوباره نیاز باشد.
جراحی فک: در موارد بسیار نادر، پزشک انجام جراحی فک را برای رفع مشکلات TMD توصیه می‌کند. این روش معمولاً برای افرادی در نظر گرفته می‌شود که درد شدیدی دارند و درد از مشکلات ساختاری مفصل فک ریشه دارد.