بیماری پارکینسون | علائم، علل و درمان
بیماری پارکینسون (PD) یک اختلال عصبی پیشرونده است. اولین نشانه‌های این بیماری مشکلات حرکتی را شامل می‌شوند. حرکات عضلانی نرم و هماهنگ بدن زمانی ممکن هستند که ماده‌ای به نام دوپامین در مغز وجود داشته باشد. دوپامین در بخشی از مغز به نام «توده سیاه» ساخته می‌شود. در بیماری پارکینسون، سلول‌های توده سیاه از بین می‌روند. وقتی چنین اتفاقی می‌افتد، سطوح دوپامین کاهش می‌یابند. با کاهش 60 تا 80 درصدی سطوح دوپامین، علائم بیماری پارکینسون مشهود می‌شوند.
بیماری پارکینسون درمانی ندارد. این اختلال مزمن بوده و با گذشت زمان بدتر می‌شود. سالانه بیش از 50 هزار مورد جدید از این بیماری در ایالات‌متحده گزارش داده می‌شوند. از آنجایی که پارکینسون معمولا به اشتباه تشخیص داده می‌شود، آمار اصلی تشخیص آن ممکن است حتی بالاتر هم باشد. مرکز کنترل و پیشگیری بیماری در آمریکا گزارش داده است که پیچیدگی‌های ناشی از بیماری پارکینسون چهاردهمین علت اصلی مرگ‌ومیر در ایالات‌متحده هستند.
علل بیماری پارکینسون
علت دقیق این بیماری مشخص نیست و ممکن است ناشی از عوامل ژنتیکی و محیطی باشد. برخی از دانشمندان تصور می‌کنند که ویروس‌ها هم می‌توانند باعث برانگیختگی پارکینسون شوند.
سطوح پایین دوپامین و نوراپینفرین – ماده‌ای که دوپامین را تنظیم می‌کند – با بیماری پارکینسون ارتباط داده شده‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهند که پروتئین‌های غیرعادی به نام اجسام لوی نیز در مغز افراد مبتلا به پارکینسون وجود دارند. دانشمندان نمی‌دانند که اجسام لوی چه نقشی در بروز بیماری پارکینسون ایفا می‌کنند.
عوامل خطر
برخی از گروه‌های مردمی بیشتر در خطر ابتلا به پارکینسون هستند.
مردان در مقایسه با زنان، یک‌ونیم برابر بیشتر با خطر ابتلا به بیماری پارکینسون مواجه‌اند.
احتمال بروز این بیماری در افراد سفیدپوست نیز در مقایسه با آفریقایی-آمریکایی‌ها یا آسیایی‌ها، بیشتر است.
بیماری پارکینسون معمولا بین سنین 50 تا 60 سالگی رخ می‌دهد. بروز این بیماری قبل از 40 سالگی تنها در 10 درصد از موارد پارکینسون مشاهده می‌شود. افرادی که سابقۀ پارکینسون را در خانوادۀ خود دارند، بیشتر در خطر ابتلا به این بیماری هستند.
علائم بیماری پارکینسون
برخی از علائم اولیه پارکینسون عبارتند از ضعیف شدن حس شامه (آنوسمی) و یبوست. این علائم می‌توانند در طول چندین سال به بروز مشکلات حرکتی منجر شوند.
چهار مشکل حرکتی اصلی که در بیماران پارکینسون دیده می‌شوند عبارتند از:
- لرزش – لرزیدن بدن هنگام استراحت
- حرکات آهسته بدن
- سفتی بازوها، پاها و نیم‌تنه
- مشکلات مربوط به تعادل بدن و افزایش احتمال زمین خوردن
علائم ثانویه پارکینسون:
- فقدان حالت‌های چهره‌ای
- افزایش احتمال گیر افتادن هنگام راه رفتن
- گفتار با صدای کم و خفیف
- کاهش پلک زدن و قورت دادن
- افزایش احتمال زمین خوردن از عقب
- کاهش تاب خوردن بازوها هنگام راه رفتن
سایر علائم شدیدتر:
- بروز پوسته‌های سفید یا زردنگ بر روی قسمت‌های چرب پوست که به آن درماتیت سبوره‌ای گفته می‌شود
- اختلالات خواب، ازجمله رویاهای واضح، صحبت کردن و حرکت داشتن هنگام خواب
- افسردگی
- اضطراب
- توهمات
- روان‌پریشی
- مشکلات مربوط به توجه و حافظه
- دشواری در روابط بصری-فضایی
تشخیص
هیچ آزمایش مشخصی برای شناسایی پارکینسون وجود ندارد. تشخیص این بیماری براساس سابقۀ سلامتی و آزمایشات جسمانی و عصبی انجام می‌گیرد. ممکن است از آزمایشاتی نظیر سی‌تی اسکن و ام‌آر‌آی برای بررسی وجود سایر بیماری‌ها استفاده شود.
درمان بیماری پارکینسون
استراحت کافی، ورزش و یک رژیم غذایی متعادل بسیار مهم هستند. گفتاردرمانی، کاردرمانی و فیزیوتراپی نیز می‌توانند به بهبود قدرت ارتباطی و مراقبت از خود کمک کنند.
مداخلات جراحی و اقداماتی نظیر تحریک عمقی مغز (DBS) برای افرادی در نظر گرفته شده‌اند که به مصرف دارو، تراپی و تغییرات سبک زندگی واکنشی نشان نمی‌دهند.
تقریبا در تمامی مواردِ پارکینسون، برای کمک به کنترل علائم جسمانی و روانی مرتبط با بیماری، مصرف دارو ضروری است.
داروهای بیماری پارکینسون
می‌توان از داروهای مختلفی برای درمان پارکینسون استفاده کرد.
لوودوپا
مصرف لوودوپا رایج‌ترین روش درمانی برای پارکینسون است. این دارو به جبران دوپامین از دست رفته کمک می‌کند. حدود 75 درصد از موارد پارکینسون به لوودوپا واکنش نشان می‌دهند، اما تمام علائم بیماری با مصرف این دارو بهبود نمی‌یابند. لوودوپا عموما همراه با کاربی‌دوپا تجویز می‌گردد. کاربی‌دوپا تجزیۀ لوودوپا را به تاخیر می‌اندازد که در نتیجه به افزایش دسترسی لوودوپا در سد خونی مغزی منجر می‌شود.
آگونیست‌های دوپامین
آگونیست‌های دوپامین می‌توانند عملکرد دوپامین در مغز را تقلید کنند. آگونیست‌های دوپامین نسبت به لوودوپا اثرگذاری کمتر دارند. با این حال، این داروها می‌توانند زمانی که لوودوپا اثرگذاری کمتری دارد، به‌عنوان دارو پل (bridge medication) عملکرد مفیدی داشته باشند. داروهایی که در این گروه دارویی وجود دارند عبارتند از بروموکریپتین، پرامی‌پکسول و روپینیرول.
آنتی‌کولینرژیک‌ها
آنتی‌کولینرژیک‌ها برای مسدود کردن سیستم عصبی پاراسیمپاتتیک استفاده می‌شوند. این داروها می‌توانند به بهبود سفتی بدن کمک کنند. عوارض جانبی این داروها عبارتند از نقص حافظه، خشکی چشم‌ها، خشکی دهان و یبوست. بنزتروپین و تری هگزیفنیدیل از داروهای آنتی‌کولینرژیک هستند که برای درمان بیماری پارکینسون استفاده می‌شوند.
آمانتادین
می‌توان آمانتادین را به همراه لوودوپا-کاربی‌دوپا مصرف کرد. این دارو یک مسدود کننده گلوتامات (NMDA) است. آمانتادین حرکات غیرارادی بدن را در کوتاه‌مدت تسکین می‌دهد که این حرکات می‌توانند از عوارض جانبی لوودوپا باشند. عوارض جانبی آمانتادین عبارتند از توهمات و لکه‌های رنگی بر روی پوست.
بازدارنده‌های COMT
داروهای بازدارنده COMT یا Catechol O-methyltransferase مدت زمانِ اثرگذاریِ لوودوپا را افزایش می‌دهند. انتاکاپون و تولکاپون نمونه‌هایی از داروهای بازدارنده COMT هستند. تولکاپون می‌تواند باعث بروز آسیب کبد شود. این دارو معمولا برای بیمارانی استفاده می‌شود که به سایر روش‌های درمانی واکنش نشان نمی‌دهند. اکتاکاپون باعث بروز آسیب کبد نمی‌شود. استالوو دارویی است که در واقع ترکیبی از اکتاکاپون و لوودوپا-کاربی‌دوپا در یک قرص می‌باشد.
بازدارنده‌های MAO B
بازدارنده‌های MAO B آنزیم مونوآمین اکسیداز B را مهار می‌کنند. این آنزیم دوپامین مغز را تجزیه می‌کند. مصرف این داروها معمولا با عوارض جانبی همراه نیستند، اما می‌توانند باعث بروز سردرد، سرگیجه، گیجی و توهمات شوند. سلژیلین و راساژیلین نمونه‌هایی از بازدارنده‌های MAO B هستند. برای مصرف سایر داروها به همراه بازدارنده‌های MAO B باید با پزشک مشورت کنید. ممکن است این داروها با داروهای زیر تداخل داشته باشند:
- داروهای ضد افسردگی
- سیپروفلوکساسین
- گل راعی
- برخی از مخدرها
اثرگذاری داروهای پارکینسون می‌تواند با گذشت زمان کاهش یابد. با این حال، حتی در چنین شرایطی هم ممکن است برای کنترل علائم کافی باشند.
درمان پارکینسون با داروهای گیاهی
اقدامات کمک‌کننده در منزل
افرادی که به بیماری پارکینسون مبتلا هستند با انجام فعالیت‌های روزمره مشکل دارند. پزشکانِ کلینیک مایو انجام برخی از اقدامات ساده را برای راه رفتن و تحرکِ بیماران پارکینسون توصیه می‌کنند.
اقدامات مفید برای بهبودی در راه رفتن:
- با دقت راه بروید.
- کنترل سرعت – سعی کنید بیش از حد سریع راه نروید.
- اجازه دهید هنگام راه رفتن پاشنۀ پا با زمین برخورد داشته باشد.
- وضعیت بدن‌تان را بررسی کرده و صاف بایستید. اینکار کمک می‌کند تا کمتر منحرف شوید.
اقدامات مفید برای پیشگیری از زمین خوردن:
- عقب عقب راه نروید.
- سعی کنید هنگام راه رفتن چیزی را حمل نکنید.
- از لم دادن یا به پهلو خم شدن خودداری کنید.
- برای چرخیدن یک چرخش به شکل U انجام دهید. بر روی پاشنۀ پا نچرخید.
اقدامات مفید برای لباس پوشیدن:
-
- هنگام لباس پوشیدن اصلا عجله نکنید.
-
- لباس‌هایی را انتخاب کنید که پوشیدن و درآوردن‌شان راحت باشد.
-
- لباس‌های استفاده کنید که به جای دکمه، ولکرو (چسب) دارند.
- شلوار‌ها و دامن‌هایی بپوشید که بند کمرشان کشدار و قابل ارتجاع باشد. پوشیدن این لباس‌ها ممکن است از پوشیدن لباس‌های دکمه‌دار یا زیپ‌دار ساده‌تر باشد.