خرفه چیست و چه خواصی دارد؟
اغلب مردم خرفه را به‌عنوان نوعی علف هرز می‌شناسند. اما جالب است بدانید که این گیاه نه‌تنها خوراکی بوده، بلکه بسیار مغذی می‌باشد. درواقع خرفه مملو از انواع مواد مغذی، ازجمله اسیدهای چرب امگا 3 است. در این مقاله به بررسی خرفه و اثرات آن بر سلامت می‌پردازیم.
خرفه چیست؟
خرفه نوعی سبزیِ برگدارِ سبزرنگ است که می‌توان آن را خام یا پخته میل کرد.
نام علمی این گیاه Portulaca oleracea بوده و به آن بخله، دندان‌سا، عرقجین و مویز آب نیز می‌گویند.
این گیاه بسیار آبدار بوده و 93 درصد از محتوای آن از آب تشکیل شده است. خرفه ساقه‌های قرمزرنگ و برگ‌های کوچکِ سبز دارد. طعم این سبزی نسبتاً ترش یا شور بوده و به طعم اسفناج و آب‌تره شبیه است.
خرفه را می‌توان همانند اسفناج و کاهو در انواع دستورهای غذایی مانند سالادها یا ساندویچ‌ها استفاده کرد.
این گیاه در بسیاری از نقاط جهان و در طیف وسیعی از محیط‌های آب‌وهوایی رشد می‌کند. خرفه در باغ‌ها و لایِ ترک‌های پیاده‌رو رشد می‌کند و همچنین می‌تواند خود را با شرایط سخت‌تر نیز وفق دهد، ازجمله شرایط خشکسالی و خاک بسیار شور یا بدون مواد مغذی.
استفاده از خرفه در طب سنتی و طب جایگزین قدمتی طولانی دارد.
این گیاه همچنین سرشار از مواد مغذی است. 100 گرم خرفه حاوی ترکیبات زیر می‌باشد:
- ویتامین آ (از بتاکاروتن): 26 درصد نیاز روزانه
- ویتامین ث: 35 درصد
- منیزیم: 17 درصد
- منگنز: 15 درصد
- پتاسیم: 14 درصد
- آهن: 11 درصد
- کلسیم: 7 درصد
- این گیاه همچنین حاوی مقادیر کمی از ویتامین‌های ب1، ب2، ب3، فولات، مس و فسفر است.
تمام این ترکیبات غذایی تنها 16 کالری دارند! همین باعث می‌شود تا خرفه از نظر محتوای کالری، یکی از مغذی‌ترین مواد غذایی در سراسر جهان به حساب آید.
سرشار از اسیدهای چرب امگا 3
اسیدهای چرب امگا 3 از چربی‌های مهمی هستند که بدن انسان قادر به تولید آن‌ها نیست. درنتیجه، باید این چربی را از طریق مصرف مواد غذایی به بدن خود برسانیم.
اگرچه خرفه به‌طورکلی چربی کمی دارد، اما بخش عمدۀ چربی آن از نوع امگا 3 می‌باشد.
درواقع، این گیاه هر دو نوع امگا 3 یعنی ALA و EPA را در خود جای داده است. ALA در بسیاری از گیاهان وجود دارد، اما EPA عمدتاً در محصولات حیوانی (مانند ماهی چرب) و جلبک یافت می‌شود.
در مقایسه با سایر گیاهان، خرفه ALA بالایی دارد. چربی ALA موجود در این گیاه 5 تا 7 برابر بیشتر از اسفناج است.
مقادیر کمی از EPA در این گیاه وجود دارد. این نوع از چربی امگا 3 نسبت به ALA در بدن فعالتر بوده و معمولاً در گیاهانی که بر روی خاک می‌رویند یافت نمی‌شود.
خرفه منبع آنتی‌اکسیدان است
این سبزی سرشار از انواع آنتی‌اکسیدان‌ها و ترکیبات گیاهی مفید می‌باشد:
- ویتامین ث: این ویتامین که با نام اسکوربیک اسید نیز شناخته می‌شود نوعی آنتی‌اکسیدان است و برای حفظ سلامت پوست، عضلات و استخوان‌ها ضروری می‌باشد.
- ویتامین ای: خرفه سرشار از نوعی ویتامین ای است که آلفا-توکوفرول نام دارد. این ویتامین ممکن است در حفاظت از غشای سلولی در برابر آسیب‌دیدگی موثر باشد.
- ویتامین آ: خرفه حاوی بتاکاروتن است. بتاکاروتن نوعی آنتی‌اکسیدان بوده که در داخل بدن به ویتامین آ تبدیل می‌شود. این ویتامین در حفظ سلامت چشم نقش مهمی را ایفا می‌کند.
- گلوتاتیون: این آنتی‌اکسیدان مهم ممکن است به حفاظت از سلول‌ها در برابر آسیب‌دیدگی کمک کند.
- ملاتونین: این سبزی حاوی ملاتونین است؛ هورمونی که می‌تواند به خوابیدن کمک کند و همچنین چندین فایدۀ دیگر دارد.
- بتالین: این گیاه بتالین را سنتز می‌کند. بتالین آنتی‌اکسیدانی است که برای محافظت از ذرات لیپوپروتئین با چگالی کم موثر می‌باشد.
مطالعه‌ای در نوجوانان چاق نشان داده است که دانه‌های گیاه خرفه کلسترول بد (LDL) و تری‌گلیسرید را کاهش می‌دهند که هر دو از عوامل خطر بیماری قلبی محسوب می‌شوند.
پژوهشگران این اثرات را به آنتی‌اکسیدان‌ها و ترکیبات گیاهی موجود در این دانه‌ها نسبت داده‌اند.
مملو از مواد معدنی مهم
خرفه سرشار از مواد معدنی مهم است و منبع خوبی از پتاسیم محسوب می‌شود که به تنظیم فشارخون کمک می‌کند. مصرف بالای پتاسیم با کاهش خطر سکته مغزی ارتباط داده شده و همچنین ممکن است به کاهش خطر بیماری قلبی کمک کند.
این گیاه همچنین منبع بسیار خوبی از منیزیم می‌باشد که این ماده مغذی بسیار مهم بوده در بیش از 300 واکنش آنزیمی بدن نقش دارد. منیزیم ممکن است از بدن در برابر بیماری قلبی و دیابت نوع 2 نیز محافظت کند.
گیاه خرفه دارای مقادیری کلسیم است که وافرترین ماده معدنی در بدن انسان می‌باشد. کلسیم برای سلامت استخوان‌ها مهم است.
فسفر و آهن نیز در مقادیر کم در این سبزی یافت می‌شوند.
خرفه دارای اگزالات است
این گیاه مقادیر بالایی از اگزالات را در خود جای داده است.
اگزالات می‌تواند برای کسانی که مستعد تولید سنگ کلیه هستند مشکلساز باشد، چراکه این ماده در تشکیل سنگ کلیه نقش دارد.
اگزالات همچنین خواص ضدمغذی دارد؛ یعنی در جذب مواد معدنی نظیر کلسیم و منیزیم اختلال ایجاد می‌کند.
خرفه‌هایی که در سایه رشد کرده‌اند، در مقایسه با خرفه‌هایی که زیر نور خورشید رشد کرده‌اند، ممکن است اگزالات بیشتری داشته باشند.
اگر نگران محتوای اگزالات این گیاه هستید، آن را به ماست اضافه کنید. مطالعات نشان داده‌اند که ماست محتوای اگزالات را به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد.
کلام آخر
علیرغم اینکه گیاه خرفه در بسیاری از فرهنگ‌ها به‌عنوان علف هرز شناخته می‌شود، این سبزی بسیار مغذی بوده و سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها، مواد معدنی، اسیدهای چرب امگا 3 و ترکیبات گیاهی مفید است.
از نظر محتوای کالری، خرفه یکی از مغذی‌ترین مواد غذایی کرۀ زمین محسوب می‌شود.
خرفه در بارداری
بر اساس نظر متخصصان و اطبا طب سنتی، مصرف خرفه در بارداری ممنوع می باشد.