لپتین چیست و چه عملکردی در بدن دارد؟
آیا یک رژیم غذایی سالم را همراه با ورزش دنبال می‌کنید، اما همچنان برای کاهش وزن با دشواری روبه‌رو هستید؟ ممکن است مشکل شما ناشی از کمبودِ اراده یا مصرف زیاد مواد غذایی نباشد، بلکه از نامتعادلی میانِ لپتین و گرلین نشأت بگیرد. تعداد افرادی که دربارۀ لپتین و گرلین اطلاعات جامعی داشته باشند کم است، اما یکی از این هورمون‌ها می‌تواند وزن شما را در وضعیتی سالم نگه داشته و دیگری می‌تواند باعث پرخوری و احساس گرسنگی مداوم شود. دانستن اینکه چگونه می‌توان تعادل این دو را بازیابی کرد، یکی از مهمترین نکات برای دستیابی به کاهش وزن است. در ادامه به بررسی بیشتر این موضوع می‌پردازیم.
گرلین هورمونی است که به آن پپتید می‌گویند و اغلب توسط معده ترشح می‌شود (این هورمون همچنین توسط لوزالمعده و غده هیپوفیز در مغز ترشح می‌شود). گرلین پیام‌هایی را به مغز ارسال می‌کند تا اعلام کند که شما گرسنه هستید و این باعث می‌شود تا اشتها تحریک گردد. سطوح گرلین معمولا قبل از غذا خوردن افزایش یافته و بعد از غذا خوردن کاهش می‌یابند. کنترل کردن این هورمون یکی از روش‌های مهم برای داشتن وزن متعادل و سالم است.
لپتین یکی از مهمترین هورمون‌ها برای کاهش وزن است که گاهی اوقات به آن «هورمون سیری» نیز می‌گویند؛ زیرا گرسنگی را سرکوب کرده و احساس پُر بودن را ایجاد می‌کند تا دست از غذا خوردن بکشید. لـپتین علاوه بر اینکه به مغز می‌گوید که معده پُر شده است و نیازی به غذای بیشتر نیست، همچنین این پیام را به مغز می‌دهد که در یک نرخِ عادی کالری بسوزاند. نبودِ سطوحِ مناسب از این هورمون باعث می‌شود تا خطر پرخوری در فرد افزایش یابد.
لپتیـن توسط بافت‌های چربی بدن ترشح می‌شود و کار آن متعادل کردن سایر هورمون‌ها و سطوح انرژی می‌باشد. یکی از نکات مهم برای کاهش وزن و حفظ آن در وضعیت مناسب، این است که هورمون لپتین عملکردی مطلوب در بدن‌تان داشته باشد. متاسفانه امکان بروز مقاومت به لپتـین وجود دارد؛ وضعیتی که در آن بدن شما دیگر واکنش مطلوبی به لپتین ندارد. بنابراین بسیار مهم است که سطوح لپتـین و واکنش بدن به آن بهینه‌سازی شوند.
این دو هورمون در کنار یکدیگر کار می‌کنند تا از گرسنگی و پرخوری جلوگیری گردد. البته این روزها گرسنگی مشکل رایجی نیست، زیرا اغلب مردم بیشتر از نیاز خود غذا می‌خورند و در عین حال مواد مغذی کافی دریافت نمی‌کنند.
از آنجایی که لپتـین توسط سلول‌های چربی ترشح می‌شود، اغلب ما بیشتر از اندازۀ کافی از این هورمون را در بدن خود داریم و مغز به مقدار اضافۀ آن واکنشی نشان نمی‌دهد. براساس تحقیق منتشر شده در Archives in Pharmacal Research، مقاومت به لپتین یک عامل مهم برای چاقی و اضافه وزن می‌باشد.
مقابله با مقاومت لپتین
خبر خوب این است که می‌توانید با ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی و سبک زندگی‌تان، از مقاومت به لپتین خلاص شوید. از این روش‌ها برای مبارزه با مقاومت لپتین استفاده کنید:
- غذاهای فرآوری‌شده نخورید. این مواد غذایی معمولا سرشار از شکر، کربوهیدرات‌های پالایش‌شده و افزودنی‌های غذایی هستند. تمامی این مواد می‌توانند در بروز مقاومت به لپـتین نقش داشته باشند. با کاهش یا حذف این مواد غذایی از رژیم، بدن‌تان دوباره راه‌اندازی می‌شود.
- شکر را حذف کنید. تمام انواع شکر در بروز مقاومت به لپتین نقش دارند. با حذف کردن اغلب شکرها از رژیم غذایی، می‌توانید به طور موثر با مقاومت لپتین مبارزه کنید. وقتی شکر در سلول‌های چربی متابولیزه می‌شود، چربی شکر را در هورمون لپـتین آزاد می‌کند. با حذف کردن شکر، لپتین‌های شکردار را از بدن حذف می‌کنید که بدن را در برابر سیگنال‌های لپتین مقاوم می‌کنند.
- رژیمی را دنبال کنید که سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 است. ماهی چرب، پودر بذر کتان یا روغن بذر کتان، دانه‌های شاهدانه یا روغن دانه شاهدانه، تخم کدو تنبل، گردوی خام و… از بهترین منابع این اسیدهای چرب هستند. این غذاها به بازیابی سطوح لپتین کمک می‌کنند و این باعث می‌شود تا برای ساعات طولانی‌تری احساس سیری داشته باشید.
- رژیمی را دنبال کنید که سرشار از غذاهای کامل و گیاهی باشد. سبزیجات، مغزهای خوراکی، دانه‌های گیاهی، غلات کامل و حبوبات از بهترین گزینه‌ها هستند. اغلب ما می‌دانیم که کدام غذاها برای یک رژیم غذایی سالم مفید هستند. کافیست تلاش کنیم تا آنها را در برنامۀ غذایی خود جای دهیم.
دلایل مقاومت به لپتین
براساس یافته‌های دکتر گوینت، مکانیسم‌های سلولی مختلفی در بروز مقاومت به لپتین نقش دارند.
این مکانیسم‌ها عبارتند از:
- التهاب: سیگنال‌های التهابی در هیپوتالاموس (غده‌ای در مغز) احتمالا از مهمترین دلایل بروز مقاومت به لپتین در حیوانات و انسان‌ها هستند.
- اسیدهای چرب آزاد: افزایش اسیدهای چرب آزاد در جریان خون ممکن است باعث افزایش متابولیت‌های چربی در مغز شود و در سیگنال‌دهی لپتین اختلال به وجود آورد.
- بالا بودن لپتین: به نظر می‌رسد که بالا بودن سطوح لپتیـن از اولین دلایل بروز مقاومت به لپتین است.
چاقی باعث افزایش تقریبیِ تمام این عوامل می‌شود. این می‌تواند باعث ایجاد سیکلی شود که افراد چاق‌تر شده و مقاومت به لپتـین در آنها با گذر زمان افزایش می‌یابد.