استویا چیست | خواص و عوارض جانبی
استویا از گیاهی با نام علمی Stevia rebaudiana بدست می‌آید. فراموش نکنید که تفاوت بزرگی میان استویایی که از فروشگاه‌ها تهیه می‌کنید با گیاه استویا که در حیاط خانه‌تان پرورش می‌دهید وجود دارد. جالب است بدانید که محصولات حاوی استویا، حاوی عصاره‌ای به نام (rebaudioside A (Reb-A هستند که از تصفیۀ شدید برگ استویا بدست می‌آید. در واقع اغلب این محصولات مقدار بسیار کمی از استویا را حاوی هستند. Reb-A حدودا 200 برابر شیرین‌تر از شکر است.
آیا استـویا برای انسان مفید است؟
استویـا یک شیرین‌کنندۀ غیرمغذی محسوب می‌شود و این بدین معناست که تقریبا هیچ کالری‌ای ندارد. اگر در حال تلاش برای کاهش وزن هستید، این ویژگی ممکن است برای‌تان جذاب باشد. البته تا به امروز تحقیقات قاطعی در این زمینه انجام نگرفته است. اثر شیرین‌کننده‌های غیرمغذی بر روی هر فرد وابسته به میزان مصرف، و زمان مصرف شیرین‌کننده در طول روز می‌باشد.
اگر به دیابت مبتلا هستید، استویـا ممکن است به کنترل سطوح قند خون‌تان کمک کند. مطالعه‌ای در سال 2010 انجام شد که نشان می‌دهد استویا به طور چشمگیری سطوح انسولین و گلوکز را کاهش می‌دهد. همچنین شرکت‌کنندگان بعد از مصرف استویا – با اینکه کالری کمی دارد – احساس سیری می‌کردند. البته این نکته قابل ذکر است که این مطالعه در محیط آزمایشگی انجام شده و در موقعیت زندگی واقعی و محیط طبیعی اطراف فرد صورت نگرفته است.
مطالعۀ دیگری که در سال 2009 انجام شده نشان می‌دهد که پودر برگ استویـا ممکن است برای مدیریت کلسترول مفید باشد. شرکت‌کنندگان این مطالعه در طول یک ماه به صورت روزانه 400 میلی‌لیتر عصارۀ استویـا دریافت کردند. نتایج نشان می‌دهند که استویا باعث کاهش کلی کلسترول بد (LDL) و تری‌گلیسیرید شده و هیچگونه عوارض جانبی‌ای ندارد. همچنین مشخص شد که این گیاه سطوح کلسترول خوب (HDL) را افزایش می‌دهد.
آیا استویا عوارض جانبی دارد؟
سازمان غذا و داروی ایالات‌متحده (FDA) می‌گوید که گلیکوزیدهای استویـا مانند Reb-A به طور کلی امن محسوب می‌شوند. این سازمان بعلت نداشتن اطلاعات کافی، استفاده از برگ کامل استـویا یا عصارۀ خام این گیاه را برای تهیۀ مواد غذایی فرآوری‌شده و نوشیدنی‌ها تایید نکرده است.
این نگرانی وجود دارد که استویای خام ممکن است برای کلیه‌ها، سیستم تولید مثل و سیستم قلب و عروق مضر باشد. این گیاه همچنین ممکن است باعث کاهش شدید فشارخون شده یا با داورهای فشارخون تداخل داشته باشد.
اگرچه استویـا گزینه‌ای امن برای افراد مبتلا به دیابت محسوب می‌شود، اما باید مراقب برندهایی که در محصولات خود از dextrose یا maltodextrin استفاده می‌کنند باشید. dextrose نوعی گلوکز است و maltodextrin نشاسته می‌باشد. این ترکیبات مقدار کمی کربوهیدرات و کالری به استویا اضافه می‌کنند.
مصرف استویا در بارداری
مصرف متعادل استویای تهیه‌شده از Reb-A در دوران بارداری خطری ندارد. اگر به الکل قند حساس هستید، به سراغ برندی بروید که حاوی اریتریتول نباشد.
مصرف برگ درسته استـویا و عصاره‌های این گیاه در دوران بارداری بی‌خطر نیست.
شاید عجیب به نظر برسد که محصولی به‌شدت فرآوری‌شده (پودر استویا) از محصولی طبیعی (گیاه استویا) سالم‌تر باشد، اما این تصور اشتباه، که محصولات گیاهی همگی سالم و بی‌خطر هستند، از باورهای غلط رایج است.
استویا و سرطان
برخی شواهد نشان می‌دهند که استویا ممکن است به مبارزه یا پیشگیری از برخی از انواع سرطان کمک کند.
نتایج مطالعه‌ای در سال 2012 نشان می‌دهد که نوعی گلیکوزید به نام استويوزيد که در گیاهان استـویا یافت می‌شود به افزایش میزان مرگ سلول‌های سرطانی در افراد مبتلا به سرطان سینه کمک می‌کند. همچنین ممکن است استويوزيد در کاهش گذرگاه‌های میتوکندری‌ای که به گسترش سرطان کمک می‌کنند نقش داشته باشد.
مطالعه‌ای دیگر در سال 2013 نتایج مشابهی داشته است. این مطالعه نشان می‌دهد که بسیاری از مشتقات گلیکوزید استویا برای سلول‌های سرطان خون، ریه، معده و پستان سمی هستند.
مصرف اسـتویا به جای شکر
استویا را می‌توان به جای شکر سفید در غذاها و نوشیدنی‌ها استفاده کرد. شیرینیِ یک سر انگشت پودر استویا برابر است با یک قاشق چایخوری شکر سفید.
روش‌هایی برای استفاده از استویا:
- چای یا قهوه
- لیموناد خانگی
- اسموتی
- ماست شیرین‌نشده
همچنین می‌توان استـویا را در پخت‌وپز استفاده کرد، اگرچه این شیرین‌کننده کمی طعم کیک و بیسکوییت را تغییر داده و به شیرین‌بیان شبیه می‌کند.
نتیجه‌گیری
محصولات حاوی استویـا که از نوع Reb-A هستند، امن محسوب می‌شوند و مصرفشان حتی برای زنان باردار یا افراد مبتلا به دیابت مشکلی ندارد. تجربۀ عوارض جانبی از طریق مصرف این محصولات بسیار نادر است. البته برای بررسی اثرگذاری این محصولات بر وزن، دیابت و سایر مشکلات سلامتی، تحقیق بیشتری مورد نیاز است. فراموش نکنید که استویا بسیار شیرین‌تر از شکر است و نیازی نیست که مقدار زیادی از آن را استفاده کنید.
برگ کامل استویـا برای استفادۀ تجاری تایید نشده است، اما می‌توانید آن را در خانه‌تان پرورش دهید. با اینکه تحقیقات مناسبی پیرامون برگ‌های این گیاه انجام نشده است، اما بسیاری از مردم باور دارند که برگ کامل استـویا جایگزینی امن و سالم برای استویای تصفیه‌شده یا شکر می‌باشد.