خواص تخم شربتی | ضد سرطان و ضد التهاب

تخم شربتی یا دانۀ ریحان از محبوب‌ترین دانه‌های گیاهی و خوراکی در سراسر جهان و به‌خصوص ایران است. تخم شربتی به دانۀ کنجد شبیه می‌باشد اما سیاه‌رنگ است. تخم شربتی سابقۀ طولانی‌ای در طب سنتی و طب چینی دارد، اما اثرات آن بر سلامت به‌تازگی مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته‌اند. در این مطلب به بررسی خواص تخم شربتی می‌پردازیم.

تخم شربتی منبع خوبی از مواد معدنی

بر اساس برچسب‌ محصولات غذایی در آمریکا، یک قاشق غذاخوری (13 گرم) تخم شربتی 15 درصد از نیاز روزانه به کلسیم و 10 درصد از نیاز روزانه به منیزیم و آهن را تأمین می‌کند.

کلسیم و منیزیم برای سلامت استخوان و عملکرد عضلانی ضروری بوده و آهن برای تولید گلبول قرمز حیاتی می‌باشد.

بسیاری از مردم کلسیم و منیزیم کافی خود را از رژیم‌های غذایی عادی دریافت نمی‌کنند. مصرف تخم شربتی می‌تواند به تأمین نیاز روزانۀ این مواد مغذی کمک کند.

علاوه بر این، تخم شربتی می‌تواند منبع مهمی از آهن و کلسیم برای کسانی باشد که گوشت و محصولات لبنی مصرف نمی‌کنند.

سرشار از فیبر

دانه‌های ریحان سرشار از فیبر، به‌خصوص فیبر محلول هستند که پکتین را نیز شامل می‌شود.

برخی از خواص تخم شربتی عبارت‌اند از:

• به تأمین فیبر کمک می‌کند؛ تنها یک قاشق غذاخوری (13گرم) تخم شربتی حاوی 7 گرم فیبر است.
• حمایت از سلامت روده‌ها؛ مطالعات درون‌کشتگاهی نشان می‌دهند که پکتین حاوی فواید پری‌بیوتیکی است؛ یعنی ممکن است باکتری‌های مفید روده را تقویت کرده و افزایش دهد. برخی از این باکتری‌ها ضد التهابی بوده و به سلامت روده کمک می‌کنند.
• شکم را سیر نگه می‌دارد؛ پکتین ممکن است زمان تخلیه شدن معده را به تأخیر انداخته و سطوح هورمون سیرکننده را افزایش دهد. البته هنوز مشخص نیست که خوردن دانه‌های ریحان برای سرکوب کردن اشتها و کاهش وزن مؤثر است یا نه.
• کمک به کنترل قند خون؛ مطالعات نشان می‌دهند که مصرف 10 گرم تخم شربتی به همراه آب توسط افراد مبتلا به دیابت نوع 2 بعد از هر وعدۀ غذایی و به مدت یک ماه باعث کاهش 17 درصدی قند خون بعد از خوردن وعدۀ غذایی شده است.
• کمک به بهبود کلسترول؛ پکتین ممکن است از طریق مهار کردن جذب کلسترول در روده میزان کلسترول خون را کاهش دهد. در مطالعه‌ای افرادی که روزانه و به مدت یک ماه 30 گرم تخم شربتی مصرف کرده بودند، کلسترول کلی‌شان 8 درصد کاهش داشت.

ازآنجایی‌که پژوهش‌های زیادی بر روی دانه‌های ریحان انجام نشده است، برای تائید خواص تخم شربتی به مطالعات و بررسی‌های بیشتری نیاز می‌باشد.

غلیظ‌کنندۀ بی‌طعم

حالت ژله‌ایِ تخم شربتی می‌تواند ترکیب ارزشمندی در صنعت غذا باشد، چراکه بدون طعم بوده و می‌تواند مواد غذایی را غلیظ و باثبات کند.

به‌طور مثال، تخم شربتی می‌تواند بستنی را قوام داده و رشد کریستال‌های یخی را 30 تا 40 درصد کاهش دهد.

حالت ژله‌ای دانۀ ریحان همچنین می‌تواند برای قوام دادن به سس سالاد، خامۀ زدۀ کم‌چرب و ژله استفاده شود و همچنین می‌تواند جایگزینی برای چربی در ماست و سس مایونز باشد.

سرشار از ترکیبات گیاهی

تخم شربتی سرشار از ترکیبات گیاهی است، ازجمله فلاونوئیدها و سایر پلی‌فنل‌ها.

فلاونوئیدها درواقع آنتی‌اکسیدان هستند؛ یعنی از سلول‌های بدن در برابر آسیب رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کنند. این ترکیبات گیاهی همچنین خواص ضد التهابی و ضد سرطانی دارند.

برخی از مطالعات نظاره‌ای بین مصرف فلاونوئید و کاهش خطر بیماری قلبی ارتباطاتی یافته‌اند.

بعلاوه، یک مطالعۀ درون‌کشتگاهی نشان داده است که عصارۀ دانۀ ریحان باکتری‌های مضر را از بین می‌برد و مرگ سلول‌های سرطانی را برمی‌انگیزد.

بااین‌وجود، پژوهش‌های انجام‌شده بر روی خواص تخم شربتی محدود هستند و این فواید هنوز بر روی انسان‌ها مورد بررسی قرار نگرفته‌اند.

منبع گیاهی امگا 3

یکی از خواص تخم شربتی این است که منبع خوبی از چربی‌های امگا 3 می‌باشد. به‌طور میانگین، 1 قاشق غذاخوری تخم شربتی 2.5 گرم چربی دارد. این میزان از چربی به شرایط رشد دانه بستگی دارد و می‌تواند تغییر کند. از این میزان چربی – 1240 میلی‌گرم به ازای هر قاشق غذاخوری – حدوداً نیمی از آن آلفا لینولنیک اسید (ALA) است که نوعی چربی امگا 3 می‌باشد.

میزان مشخصی برای مصرف روزانۀ آلفا لینولنیک اسید وجود ندارد، اما این‌طور در نظر گرفته می‌شود که 1100 میلی‌گرم در روز برای زنان و 1600 میلی‌گرم در روز برای مردان مناسب باشد.

بنابراین، تنها یک قاشق غذاخوری از دانه‌های ریحان می‌تواند تقریباً تمام نیاز روزانه به آلفا لینولنیک اسید را تأمین کند.

بدن انسان آلفا لینولنیک اسید را عمدتاً برای تولید انرژی استفاده می‌کند. این اسید همچنین خواص ضد التهابی دارد و خطر بروز برخی از بیماری‌ها نظیر بیماری قلبی و دیابت نوع 2 را کاهش می‌دهد.

تفاوت تخم شربتی با دانۀ چیا

تخم شربتی کمی بزرگ‌تر از دانۀ چیا است اما این دو ارزش غذایی مشابهی دارند.

جدول مقایسۀ 1 قاشق غذاخوری (13 گرم) تخم شربتی و دانۀ چیا:

	دانه‌های ریحان	دانه‌های چیا
کالری	60	60
چربی کل	2.5 گرم	3 گرم
چربی امگا 3	1240 میلی‌گرم	2880 میلی‌گرم
کربوهیدرات کل	7 گرم	5 گرم
فیبر	7 گرم	5 گرم
پروتئین	2 گرم	3 گرم
کلسیم	15 درصد نیاز روزانه (RDI)	8 درصد
آهن	10 درصد	9 درصد
منیزیم	10 درصد	8 درصد

قابل‌توجه‌ترین تفاوت‌ غذایی دانۀ چیا این است که بیش از دو برابر چربی امگا 3 دارد اما از طرف دیگر فیبر آن در مقایسه با تخم شربتی کمتر می‌باشد.

تخم شربتی و دانۀ چیا آب را به خود جذب می‌کنند و بزرگ می‌شوند. بااین‌حال، سرعت بزرگ شدن تخم شربتی از دانۀ چیا سریع‌تر است. هر دو دانه بی‌مزه‌اند و درنتیجه می‌توان آن‌ها را در بسیاری از دستورهای غذایی استفاده کرد.

عوارض جانبی احتمالی

محتوای بالای فیبر در تخم شربتی ممکن است اثرات جانبی‌ای بر روی دستگاه گوارش داشته باشد (مانند نفخ کردن). معمولاً بهترین کار این است که مصرف فیبر را به‌طور تدریجی افزایش دهید تا روده‌ها به این تغییر عادت کنند.

ویتامین کا به لخته‌سازی خون کمک می‌کند؛ بنابراین خوردن تخم شربتی می‌تواند با داروهای رقیق‌کنندۀ خون مانند وارفارین تداخل داشته باشد.