زایمان در آب | مزایا و خطرات احتمالی

زایمان در آب فرآیندی است که در آن مادر فرزند خود را در وانی از آب گرم به دنیا می‌آورد. برخی از زنان هنگام وضع حمل به درون آب می‌روند و سپس برای زایمان بیرون می‌آیند. سایر زنان هنگام زایمان نیز داخل وانِ آب باقی می‌مانند و فرزند خود را در آب به دنیا می‌آورند. فلسفۀ زایمان در آب بر این اساس است که نوزاد قبل از زایمان به مدت نه ماه درون مایع آمنیوتیک قرار دارد و به دنیا آمدن در محیط مشابه (داخل آب) برای نوزاد بهتر بوده و همچنین باعث می‌شود تا مادر استرس کمتری را تجربه کند.

ماماها، مراکز زایمان و تعدادی از پزشکان زایمان باور دارند که کاهش استرس هنگام وضع حمل و زایمان باعث می‌شود تا مشکلات جنینی کاهش یابند. توجه داشته باشید که زایمان در آب باید زیر نظر یک پزشک تایید‌شده برای این کار انجام گردد.

مزایای احتمالی زایمان در آب

برای مادر:

• آب گرم تسکین‌دهنده و آرامش‌بخش است.
• نشان داده شده است که قرار گرفتن در آب در آخرین مراحل وضع حمل باعث افزایش انرژی مادر می‌شود.
• شناور شدن در آب باعث می‌شود تا وزن مادر کاهش یابد و به او اجازه می‌دهد تا بهتر تکان بخورد و حرکت کند.
• شناور شدن در آب انقباضات رحم و گردش خون بدن را بهبود داده و درنتیجه اکسیژن‌رسانی به ماهیچه‌های رحم را بهتر می‌کند و همین باعث کاهش درد مادر شده و اکسیژن بیشتری را برای نوزاد فراهم می‌کند.
• قرار گرفتن در آب معمولاً فشارخون بالایِ ناشی از اضطراب را کاهش می‌دهد.
• به نظر می‌رسد که آب هورمون‌های مرتبط با استرس را کاهش داده و به بدن مادر اجازه می‌دهد تا اندورفین بیشتری را تولید کند. اندورفین به‌عنوان عامل ضددرد (مسکن) در بدن عمل می‌کند.
• آب باعث می‌شود تا قسمت میاندوراه بدن منعطف‌تر و آرام‌تر بوده و میزان و شدت پارگی و نیاز به میاندوراه‌بری و بخیه‌زنی کاهش یابد.
• با قرارگیری زن باردار در آب و آرام شدن بدن، او می‌تواند از نظر روانی نیز آرام گردد و بر روی فرآیند زایمان تمرکز بیشتری داشته باشد.
• ازآنجایی‌که آب حس حضور در حریم خصوصی و امنیت را ایجاد می‌کند، می‌تواند برای کاهش حس شرم، اضطراب و ترس مادر مفید واقع شود.

برای نوزاد:

• آب محیطی شبیه به کیسۀ آمنیوتیک را برای نوزاد فراهم می‌کند.
• استرس زایمان را کاهش داده و درنتیجه حس اطمینان و امنیت را در نوزاد افزایش می‌دهد.

خطرات زایمان در آب برای مادر و نوزاد

محبوبیت زایمان در آب در طی 30 سال اخیر افزایش داشته است، اما تحقیقات دربارۀ خطرات احتمالی آن بسیار محدود هستند. برخی از مطالعات انجام‌شده در اروپا نشان می‌دهند که نرخ مرگ‌ومیر پیرازایشی بین زایمـان در آب و زایمان معمولی تقریباً یکسان است.

با توجه به مقالۀ نوشته‌شده توسط کالج Royal College of Obstetricians and Gynecologists، ممکن است زایمـان در آب با خطر آمبولی آب همراه باشد که زمانی رخ می‌دهد که آب وارد جریان خون مادر شود. اگرچه مجلۀ پزشکی British به میزان 95 درصد به امنیت زایمان در آب اطمینان دارد، اما همچنان خطر ورود آب به جریان خون مادر را محتمل می‌داند.

اگر جنین در کانال تولد دچار استرس شود یا بند ناف پیچ بخورد، ممکن است جنین برای تنفس تلاش کند و همین باعث می‌شود تا احتمال ورود آب به بدن نوزاد افزایش یابد.

احتمال بروز این اتفاق بسیار کم است، چراکه نوزاد معمولاً تنها بعد از قرار گرفتن در معرض هوا برای تنفس تلاش خواهد کرد. درواقع جنین از طریق بند ناف اکسیژن دریافت می‌کند و این فرآیند تا زمانی که نوزاد در معرض هوا قرار گرفته یا بند ناف بریده شود ادامه می‌یابد. آخرین خطر احتمالی این است که بعد از ورود نوزاد به آب، ممکن است بند ناف جدا شود. برای جلوگیری از بروز این اتفاق می‌توان هنگام بلند کردن نوزاد و بردن او به سمت مادر با احتیاط عمل کرد.

در چه شرایطی زایمان در آب مناسب نیست؟

• اگر مادر هرپس دارد: هرپس به‌راحتی از طریق آب منتقل می‌شود؛ بنابراین باید دربارۀ خطر انتقال آن به نوزاد با پزشک مشورت کنید.
• اگر نوزاد از پا یا پشت به دنیا بیاید: اگرچه زایمان در آب از پا یا باسن جنین در گذشته با موفقیت انجام شده است، اما باید دربارۀ خطر آن با پزشک مشورت کنید.
• اگر مادر به خونریزی شدید یا عفونت مادرانه مبتلا است.
• اگر چندقلو باردار هستید: اگرچه زایمـان در آب برای دوقلوها انجام شده است، اما باید حتماً دربارۀ خطر انجام این کار با پزشکتان صحبت کنید.
• زایمان قبل از موعد دارید: اگر انتظار می‌رود که فرزندتان زودتر (دو هفته زودتر یا قبل‌تر از موعد زایمان) به دنیا بیاید، زایمان در آب توصیه نمی‌شود.
• مامیزه شدید: مامیزه (اولین مدفوع نوزاد) خفیف تا متوسط نسبتاً عادی است. ازآنجایی‌که مامیزه بعد از خروج از بدن نوزاد به سطح آب می‌رسد پزشک سریعاً آن را از آب خارج کرده یا مادر را از وان خارج می‌کند. مامیزه معمولاً توسط آب از صورت نوزاد شسته می‌شود و حتی ممکن است هنگام زیر آب بودن از بینی و دهان نوزاد خارج گردد. اگر آب به مامیزه آلوده شده و زایمان قریب الوقوع است، مادر می‌تواند لگن خود را بلند کرده و فرزند را بیرون از آب به دنیا بیاورد.
• زهرخونی یا پرهاکلامپسی: دربارۀ خطر زهرخونی باید با پزشکتان صحبت کنید.

آیا وان آب گرم برای زنان باردار مضر است؟

خطر آب گرم برای زنان به دمای آب بستگی دارد. اگر آب بیش‌ازحد داغ باشد، احتمال کمبود آب بدن و بیش‌ازحد داغ شدن بدن مادر و جنین وجود دارد. مادران باید همواره تلاش کنند که آب مورد نیاز بدنشان را تامین کرده و مطمئن شوند که دمای آب بالاتر از 36 درجۀ سانتی‌گراد نباشد. وان‌های زایمان طوری طراحی شده‌اند که از بروز چنین مشکلی جلوگیری کنند.