برونشیولیت | علائم و درمان
برونشیولیت یا التهاب نایژک نوعی بیماری التهابی-تنفسی است. این بیماری در اثر آلوده شدن بدن به نوعی از ویروس بروز می‌کند که کوچک‌ترین مجاری هوایی در ریه‌ها (نایژک‌ها) را تحت تاثیر قرار می‌دهد. وظیفۀ نایژک‌ها کنترل جریان هوا در ریه‌ها است. بروز عفونت یا آسیب‌دیدگی در نایژک‌ها می‌تواند باعث انسداد یا ورم آن‌ها شود. در چنین شرایطی جریان اکسیژن دچار انسداد می‌شود. اگرچه برونشیولیت معمولاً در دوران کودکی رخ می‌دهد، اما امکان بروز آن در دوران بزرگسالی نیز وجود دارد.
انواع برونشیولیت
برونشیولیت دو نوع اصلی دارد:
برونشیولیت ویروسی در نوزادان بروز می‌کند. این نوع از برونشـیولیت در اغلب موارد از وجود ويروس سينسيشیال تنفسی (RSV) نشئت می‌گیرد. شیوع این بیماری هر ساله در فصل زمستان رخ می‌دهد و کودکان زیر 1 سال را درگیر می‌کند.
برونشیولیت انسدادی نوعی بیماری خطرناک و نادر است که در بزرگسالان بروز می‌کند. این بیماری باعث بروز زخم در ناژک‌ها می‌شود. برونشـیولیت انسدادی مجاری هوایی را مسدود می‌کند و انسداد هوایی‌ای را به وجود می‌آورد که درمان‌پذیر نیست.
علائم برونشیولیت
برونشیـولیت ویروسی و برونشیولیت انسدادی نشانه‌ها و علائم مشابهی دارند که عبارت‌اند از:
- تنگی نفس
- خس خس کردن
- آبی شدن رنگ پوست که از کمبود اکسیژن نشئت می‌گیرد
- صدای خش خش یا ترق ترق از ریه‌ها
- خستگی
- فرورفتگی دنده‌ها هنگام نفس کشیدن (در کودکان)
- بزرگ شدن سوراخ‌های بینی در نوزادان
- تنفس سریع
- سرفه
بعد از قرارگیری در معرض برخی مواد شیمیایی، علائم برونشیولیت انسدادی می‌توانند بعد از دو هفته تا یک ماه بروز کنند. بروز علائم عفونت ریه ممکن است چند ماه تا چند سال طول بکشد.
دلایل برونشیولیت
دلایل مختلفی برای بروز برونشیولیت ویروسی و برونشیولیت انسدادی وجود دارد.
برونشیـولیت ویروسی
ویروس‌هایی که وارد دستگاه تنفسی می‌شوند و آن را تحت تاثیر قرار می‌دهند می‌توانند باعث بروز برونشـیولیت ویروسی شوند. ویروس‌ها ارگانیسم‌های میکروسکوپی هستند که با سرعت بالایی تکثیر می‌شوند و دستگاه ایمنی بدن را به چالش می‌کشند. عفونت‌های ویروسی شایع که باعث بروز برونشیولیت ویروسی می‌شوند عبارت‌اند از:
ويروس سينسيشیال تنفسی (RSV)
RSV شایع‌ترین علت بروز برونشیولیت است. این ویروس معمولاً در کودکان 2 ساله خود را نشان می‌دهد، اما در نوزادان زیر یک سال بیشترین شیوع را دارد. این عفونت ویروسی و خطرناک باعث بروز التهاب، مخاط و ورم در مجاری هوایی می‌شود.
آدنو ویروس‌ها
این ویروس‌ها غشای مخاط را هدف قرار می‌دهند و علت بروز حدود 10 درصد از عفونت‌های دستگاه تنفسی در کودکان هستند.
ویروس‌های آنفلوانزا
این ویروس‌ها باعث بروز التهاب در ریه‌ها، بینی و گلو می‌شوند. آنفلوانزا بیماری‌ای است که هم در بزرگسالان و هم در کودکان رخ می‌دهد و خصوصاً در نوزادان بسیار خطرناک می‌باشد، چراکه دستگاه ایمنی نوزادان به اندازۀ کافی قدرتمند نیست.
دلایل برونشیولیت انسدادی
این بیماری نادر گاهی اوقات بدون هیچگونه دلیل شناخته‌شده‌ای رخ می‌دهد. موارد شدید این بیماری اگر مورد درمان قرار نگیرند می‌توانند به مرگ بیمار منجر شوند. برخی از دلایل شناسایی‌شده برای برونشیـولیت انسدادی عبارت‌اند از:
- بوی برخی از مواد شیمیایی مانند آمونیا، آب ژاول و کلرین
- عفونت‌های تنفسی
- واکنش‌های منفی به داروها
چه کسانی در خطر هستند؟
برونشیولیت ویروسی کودکان 2 ساله و کم‌سن‌تر را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما بیشتر در نوزادان 3 تا 9 ماهه دیده می‌شود. برخی از عوامل خطر برونشـیولیت ویروسی در نوزادان و کودکان نوپا عبارت‌اند از:
- مصرف شیرخشک (به جای شیر مادر)
- تولد زودرس یا داشتن بیماری قلبی یا ریوی هنگام تولد
- دستگاه ایمنی افسرده
- قرار گرفتن در معرض دود سیگار
- قرارگیری در محیط‌های شلوغ نظیر مهدکودک که ممکن است ویروس در آنجا حضور داشته باشد
عوامل خطر شایع برونشیولیت انسدادی در بزرگسالان:
- محیط کاری‌ای که فرد را در معرض مواد شیمیایی خطرناک قرار می‌دهد
- انجام پیوند قلب، ریه یا مغز استخوان
- مصرف تنباکوی حاوی نیکوتین
- وجود بیماری خودایمنی بافت همبند
تشخیص
چندین روش برای تشخیص انواع برونشـیولیت وجود دارد. آزمایش‌های تصویربرداری نظیر پرتو ایکس به پزشکان کمک می‌کنند تا برونشیولیت را تشخیص دهند. یکی از ابزارهای رایج برای تشخیص این بیماری در بزرگسالان اسپیرومتری می‌باشد. این ابزار میزان و سرعت دریافت هوا در هربار نفس کشیدن توسط فرد را اندازه‌گیری می‌کند. آزمایش گاز خون شریانی برای تشخیص هر دو نوع برونشـیولیت استفاده می‌شود و میزان اکسیژن و دی اکسید کربن موجود در خون را اندازه‌گیری می‌کند.
بررسی نمونه‌های مخاط یا ترشح بینی می‌تواند به پزشک کمک کند تا نوع ویروس را تشخیص دهد. استفاده از این روش برای نوزادان و کودکان نوپا رایج می‌باشد.
درمان برونشیولیت
برونشـیولیت ویروسی نسبت به برونشـیولیت انسدادی به گزینه‌های درمانی متفاوتی نیاز دارد.
درمان برونشیولیت ویروسی
بسیاری از موارد برونشیـولیت ویروسی خفیف هستند و بدون درمان خاصی برطرف می‌شوند. در موارد شدید در نوزادان، ممکن است نیاز باشد که بیمار در بیمارستان بستری گردد. بیمارستان می‌تواند اکسیژن، نبولایزر و تزریق درون‌وریدی مایعات را برای بیمار فراهم کند. داروهای آنتی‌بیوتیک در برابر ویروس‌ها موثر نیستند اما برخی از داروها می‌توانند به باز کردن مجاری هوایی نوزاد کمک کنند.
درمان برونشیولیت انسدادی
درمانی برای زخم ناشی از برونشـیولیت انسدادی وجود ندارد. داروهای کورتیکواستروئید می‌توانند به پاکسازی ریه‌ها از مخاط، کاهش التهاب و باز کردن مجاری هوایی کمک کنند. ممکن است بیماری برای تنظیم دستگاه ایمنی به اکسیژن‌درمانی و داروهای سرکوب‌کننده دستگاه ایمنی نیاز داشته باشد. تمرینات تنفسی و کاهش استرس نیز می‌توانند به تسکین مشکلات تنفسی کمک کنند. در موارد شدید ممکن است پیوند ریه بهترین گزینه درمانی باشد.
ریکاوری
ریکاوری برونشیولیت ویروسی و انسدادی استراحت بالا و افزایش مصرف مایعات را شامل می‌شود. تمیز نگه داشتن هوای خانه از دود و مواد شیمیایی نیز اهمیت بالایی دارد. استفاده از دستگاه مرطوب‌کننده هوا نیز می‌تواند به افزایش سرعت بهبودی کمک کند.
کلام آخر
کودکان و نوزادانی که به برونشـیولیت ویروسی مبتلا هستند معمولاً بعد از گذشت یک هفته از شروع درمان مناسب بهبودی می‌یابند. وضعیت سلامت برای فردی که به برونشیولیت انسدادی مبتلا است به زمان تشخیص بیماری و میزان گسترش آن در بدن بستگی دارد.
