سی تی آنژیو چیست و چگونه انجام می‌شود؟
سی تی آنژیو یا سی تی آنژیوگرافی (CTA) آزمایشی است که از طریق تزریق ماده کنتراست به داخل رگ‌های خونی و سپس انجام سی تی اسکن به تشخیص و ارزیابی بیماری‌های عروق یا مشکلات مرتبط با آن‌ها نظیر آنورسیم (رگ‌برآمدگی) یا انسداد رگ کمک می‌کند. سی تی آنژیو معمولاً در بخش رادیولوژی بیمارستان یا در مراکز تصویربرداری سرپایی انجام می‌شود.
قبل از انجام این آزمایش با پزشک خود دربارۀ احتمال بارداری، بیماری‌های اخیر، مشکلات پزشکی، داروهای مصرفی و حساسیت‌های خود صحبت کنید. قبل از سی تی آنژیو به شما گفته می‌شود که به مدت چند ساعت غذا و آب نخورید و درواقع ناشتا باشید. اگر به ماده کنتراست حساسیت دارید، ممکن است پزشک داروهایی را برایتان تجویز کند تا قبل از انجام سی تی آنژیو آن‌ها را مصرف کنید. این داروها خطر واکنش آلرژیک را کاهش می‌دهند. جواهراتتان را در خانه بگذارید و لباس راحت و گشاد بپوشید. در محل آزمایش ممکن است از شما بخواهند تا روپوش مخصوصی به تن کنید. اگر شیرده هستید، دربارۀ انجام این آزمایش با پزشک مشورت کنید.
سی تی آنژیو چیست؟
پزشکان از آنژیوگرافی برای تشخیص و درمان بیماری‌ها و مشکلات عروق استفاده می‌کنند. آزمایش‌های آنژیوگرافی از عروق اصلی در سراسر بدن تصویربرداری می‌کنند و در برخی موارد برای انجام این کار از ماده کنتراست استفاده می‌شود.
آنژیوگرافی از طریق روش‌های زیر انجام می‌شود:
- پرتو اکس-ری همراه با سوند
- سی تی (CT)
- ام آر آی (MRI)
در آزمایش سی تی آنژیو از اسکنر سی تی برای تولید تصویرهای پرجزییات از رگ‌های خونی و بافت‌های موجود در اطراف نقاط مختلف بدن استفاده می‌شود. در حین آزمایش، ماده کنتراست از طریق یک سوند کوچک به داخل رگِ یکی از بازوها تزریق می‌شود. کارشناس رادیولوژی درحالی‌که ماده کنتراست در رگ‌های بیمار جریان دارد تصاویر پروضوح سی تی را ثبت می‌کند.
کاربرد سی تی آنژیو
سی تی آنژیوگرافی برای ارزیابی عروق و اندام‌های وابسته به عروق در سراسر بدن مفید است. این اندام‌ها عبارت‌اند از:
- مغز
- گردن
- قلب
- قفسه سینه
- شکم (مانند کلیه‌ها و کبد)
- لگن
- پاها
- دستان و بازوها
پزشکان برای تشخیص و ارزیابی بسیاری از بیماری‌های عروق و مشکلات مرتبط از سی تی آنژیو استفاده می‌کنند. برخی از این بیماری‌ها عبارت‌اند از:
- آنوریسم
- انسداد
- لخته خون
- نقایص مادرزادی دستگاه قلب و عروق ازجمله مشکلات قلبی
- گسیختگی عروق مانند نقص رگی
- صدمه
- تومور
- پارگی رگ
پزشکان از سی تی آنژیوگرافی برای بررسی رگ‌های خونی بعد از انجام عمل جراحی نیز استفاده می‌کنند.
چگونه برای سی تی آنژیو آماده شویم؟
برای این آزمایش باید لباس‌های راحت و گشاد بپوشید. همچنین ممکن است نیاز باشد که در حین آزمایش روپوش مخصوص به تن کنید. لوازم فلزی مانند جواهرات، عینک، دندان مصنوعی و سنجاق سر ممکن است در تصویربرداری سی تی اختلال ایجاد کنند. این لوازم را در خانه بگذارید یا قبل از آزمایش آن‌ها را در اختیار همراهتان قرار دهید. همچنین ممکن است از شما بخواهند که سمعک و دندان مصنوعی‌تان را خارج کنید. کارشناس آزمایش از زنان می‌خواهد که سوتین دارای فلز را دربیاورند. همچنین ممکن است از شما خواسته شود تا در صورت امکان سوراخ‌کاری‌های بدن (پیرسینگ) را دربیاورید.
اگر قرار است در آزمایش از ماده کنتراست استفاده شود، نباید تا چند ساعت قبل از آزمایش غذا یا نوشیدنی میل کنید. باید تمام داروهای مصرفی و حساسیت‌هایتان را به پزشک اطلاع دهید. اگر به ماده کنتراست حساسیت دارید، ممکن است پزشک داروهایی (معمولاً استروئید) را برای کاهش خطر واکنش آلرژیک تجویز کند. برای جلوگیری از تأخیر در آزمایش، دربارۀ تمام این موارد با پزشکتان صحبت کنید.
همچنین باید بیماری‌های اخیر و مشکلات پزشکی‌تان را به پزشک اطلاع دهید و او را از سابقۀ بیماری قلبی، آسم، دیابت، بیماری کلیه یا مشکلات تیروئید خود مطلع سازید. هریک از این مشکلات می‌تواند خطر عوارض جانبی آزمایش را افزایش دهد.
در صورت احتمال بارداری، حتماً موضوع را به پزشک یا کارشناس آزمایشگاه اطلاع دهید.
اگر شیرده هستید، برای انجام سی تی آنژیو با پزشک خود مشورت کنید. شاید خوب باشد که قبل از انجام آزمایش مقداری شیر پستان را گرفته و تا زمان خارج شدن ماده کنتراست از بدن از آن شیر استفاده کنید (این ماده حدود 24 ساعت بعد از آزمایش از بدن خارج می‌شود). بااین‌وجود، مطالعات نشان می‌دهند که میزانِ ماده کنتراستی که توسط بدن نوزاد در دوران شیردهی جذب می‌شود بسیار ناچیز است.
آیا سی تی آنژیوگرافی درد دارد؟
آزمایش‌های سی تی معمولاً درد ندارند و سریع و آسان انجام می‌شوند. در نوعی از دستگاه‌های سی تی که چند ردیاب دارند، مدت زمان دراز کشیدن بیمار کاهش یافته است.
اگرچه این اسکن بدون درد است، اما ممکن است به دلیل تزریق تا چند دقیقه بعد از انجام آزمایش ناخوشی و ناراحتی را تجربه کنید. اگر نمی‌توانید جلوی تکان خوردنتان را بگیرید، مضطرب هستید یا دردی را تجربه می‌کنید، ممکن است انجام آزمایش سی تی برای شما استرس‌زا باشد. در این شرایط ممکن است کارشناس یا پرستار سی تی تحت نظر پزشک مقداری دارو به شما بدهد تا بتوانید آزمایش سی تی را تحمل کنید.
اگر در این آزمایش از ماده کنتراست استفاده شود، ممکن است هنگام تزریق ماده درد کمی را تجربه کنید. همچنین ممکن است گرمتان شود یا هنگام تزریق گرگرفتگی به شما دست دهد. احتمال تجربۀ مزۀ آهن در دهان نیز وجود دارد. همچنین ممکن است فکر کنید که نیاز به دفع ادرار دارید که البته این از اثرات ماده کنتراست است و سریعاً برطرف می‌شود.
بعد از وارد شدن به داخل اسکنر سی تی ممکن است خطوط نورانی‌ای را ببینید که بر روی بدنتان تابانده می‌شوند. این خطوط به‌منظور اطمینان از جایگیری صحیح بیمار در دستگاه استفاده می‌شوند. با توجه به امکانات اسکنرهای جدید، ممکن است صدای وزوز، باد و تق‌تق کمی را بشنوید. این صداها درواقع صدای قطعات داخلی اسکنر سی تی هستند که به چشم نمی‌توان آن‌ها را دید.
تفسیر نتیجه آزمایش
رادیولوژیست (پزشکی که در تفسیر نتایج رادیولوژی تخصص دارد) تصاویر سی تی را تحلیل کرده و گزارش خود را به پزشکی که آزمایش را تجویز کرده ارسال می‌کند.
با توجه به نتیجۀ آزمایش، ممکن است بیمار به انجام آزمایش‌های بیشتری نیاز داشته باشد که در این صورت پزشک علت آن را به او توضیح می‌دهد. گاهی اوقات علت انجام آزمایش‌های بیشتر این است که برخی از قسمت‌های آزمایش به بررسی و ارزیابی بیشتری نیاز دارند یا ممکن است به دستگاه‌های پیشرفته‌تری برای ارزیابی وضعیت بیمار نیاز باشد. همچنین ممکن است برای بررسی تغییرات و بهبودی بیمار پس از مدتی انجام سی تی آنژیو توسط پزشک تجویز شود. گاهی اوقات انجام آزمایش‌های بیشتر بهترین راه برای بررسی عملکرد دارو و برنامۀ درمانی است.
